Statut
Rozdział I
Postanowienia ogólne
- Biblioteka Śląska w Katowicach, zwana dalej „Biblioteką” jest wojewódzką biblioteką publiczną o statusie naukowym.
- Biblioteka Śląska w Katowicach kontynuuje tradycje Biblioteki Sejmu Śląskiego utworzonej w 1922 roku, Śląskiej Biblioteki Publicznej im. Józefa Piłsudskiego działającej na mocy Ustawy Sejmu Śląskiego od 1936 roku i Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej powstałej na mocy Uchwały Prezydium WRN w 1951 roku.
- Biblioteka została utworzona na mocy uchwały nr I/18/44/2000 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 13 marca 2000 r. w sprawie połączenia z dniem 1 lipca 2000 r. Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Biblioteki Śląskiej w Katowicach w jedną instytucję kultury.
- Biblioteka działa w szczególności na podstawie:
- ustawy z dnia 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r., poz. 406), zwanej dalej „ustawą o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej”;
- ustawy z dnia 27 czerwca 1997 roku o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539 z późn. zm.);
- ustawy z dnia 7 listopada 1996 roku o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych (Dz. U. Nr 152, poz. 722) oraz rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 6 marca 1997 roku w sprawie wykazu bibliotek uprawnionych do otrzymywania egzemplarzy obowiązkowych poszczególnych rodzajów publikacji oraz zasad i trybu ich przekazywania (Dz. U. Nr 29, poz. 161 z późn. zm.);
- ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.);
- rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 24 listopada 1998 roku w sprawie ustalenia wykazu bibliotek, których zasoby tworzą narodowy zasób biblioteczny, określenia organizacji tego zasobu oraz zasad i zakresu jego szczegółowej ochrony (Dz. U. Nr 146, poz. 955 z późn. zm.);
- ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z późn. zm.);
- niniejszego statutu
- Biblioteka Śląska w Katowicach może używać skróconej nazwy – „Biblioteka Śląska”.
- Siedzibą Biblioteki jest miasto Katowice.
- Biblioteka prowadzi działalność na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz poza jej granicami.
- Biblioteka używa pieczęci podłużnej z pełną nazwą instytucji oraz jej adresem.
- Organizatorem Biblioteki jest Województwo Śląskie.
- Nadzór nad Biblioteką sprawuje Zarząd Województwa Śląskiego
- Biblioteka posiada osobowość prawną; jest wpisana do rejestru instytucji kultury prowadzonego przez Województwo Śląskie pod numerem RIK-B/19/2000.
- Biblioteka wchodzi w skład ogólnokrajowej sieci bibliotecznej.
Rozdział II
Zakres działania Biblioteki
- Biblioteka jest biblioteką publiczną. Jej zbiory stanowią dobro narodowe i służą zachowaniu dziedzictwa narodowego, współtworząc narodowy zasób biblioteczny.
- Biblioteka organizuje biblioteczną, bibliograficzną i naukowo-badawczą działalność na rzecz narodowej kultury, nauki, edukacji oraz dla zaspokojenia potrzeb informacyjnych społeczności województwa śląskiego, a w szczególności:
- gromadzi, opracowuje, chroni oraz przechowuje swoje zbiory zgodnie z obowiązującymi przepisami,
- udostępnia zbiory na miejscu i w drodze wypożyczeń osobom indywidualnym oraz instytucjom w kraju i za granicą w celu zapewnienia swobodnego dostępu do wiedzy i informacji; tryb udostępniania zbiorów regulują oddzielne przepisy, porozumienia i regulaminy,
- prowadzi działalność bibliograficzną, dokumentacyjną, wydawniczą, edukacyjną, popularyzatorską i instrukcyjno-metodyczną.
- Zbiory Biblioteki są wzbogacane i uzupełniane:
- w oparciu o przepisy o egzemplarzu obowiązkowym,
- drogą zakupu, darowizn lub wymiany materiałów bibliotecznych.
- Biblioteka kompletuje zbiór śląskoznawczych materiałów bibliotecznych.
- Biblioteka gromadzi materiały dotyczące Unii Europejskiej.
- W zakresie popularyzacji książki Biblioteka realizuje swoje zadanie szczególnie przez:
- promocję książki i czytelnictwa,
- organizowanie imprez kulturalnych,
- współpracę i pomoc dla organizacji pozarządowych działających na rzecz książki i czytelnictwa
- Biblioteka jest biblioteką naukową.
- Biblioteka uczestniczy w krajowej i międzynarodowej wymianie doświadczeń naukowych, zwłaszcza w zakresie bibliotekarstwa naukowego i publicznego oraz innych dziedzin poznania.
- Biblioteka opracowuje i publikuje prace naukowe, bibliografię regionalną oraz inne materiały o charakterze regionalnym.
- W zakresie działalności naukowej Biblioteka realizuje swoje zadania szczególnie przez:
- inicjowanie i prowadzenie badań naukowych w zakresie bibliotekoznawstwa, edytorstwa, badań nad książką i czytelnictwem, kulturą literacką, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki śląskoznawczej,
- prowadzenie działalności naukowo-badawczej i wydawniczej w zakresie obsługiwanych przez Bibliotekę dziedzin nauki,
- upowszechnianie wyników badań naukowych.
- Biblioteka jest centralną placówką metodyczną dla bibliotek publicznych województwa śląskiego.
- Biblioteka sprawuje nadzór merytoryczny w zakresie realizacji przez samorządowe biblioteki publiczne zadań wynikających z przynależności do ogólnokrajowej sieci bibliotecznej.
- Biblioteka prowadzi działalność edukacyjną i popularyzacyjną.
- W zakresie działalności na rzecz samorządowych bibliotek publicznych Biblioteka realizuje swoje zadania szczególnie przez:
- koordynowanie działalności bibliotek publicznych w celu stworzenia na terenie województwa śląskiego jednolitego systemu informacyjnego, stanowiącego integralną część systemu ogólnopolskiego i globalnego,
- analizowanie stanu i potrzeb samorządowych bibliotek publicznych oraz formułowanie i przedkładanie ich organizatorom ocen, propozycji zmian i usprawnień zgodnie z obowiązującym prawem,
- udzielanie pomocy instrukcyjno-metodycznej i szkoleniowej,
- koordynowanie prac na rzecz czytelnictwa dzieci oraz innych grup specjalnych.
- Zadania Biblioteki z zakresu szeroko pojętych nauk humanistycznych i społecznych odnoszących się do problematyki ważnej dla województwa śląskiego wykonuje Instytut Badań Regionalnych, zwany dalej „Instytutem”, będący wyspecjalizowaną jednostką wewnętrzną Biblioteki, w szczególności poprzez:
- badania naukowe obejmujące województwo śląskie,
- wykonywanie ekspertyz naukowych na potrzeby regionu,
- przygotowywanie programów i materiałów na potrzeby edukacji regionalnej.
- Instytut wykonuje swoje zadania współpracując z innymi wewnętrznymi jednostkami organizacyjnymi Biblioteki, zgodnie z ich zakresem działania określonym w regulaminie, o którym mowa w § 14.
- Działalnością Instytutu kieruje zastępca dyrektora, o którym mowa w § 11 ust. 3 pkt 4.
- Organem doradczym i opiniodawczym dyrektora Biblioteki w zakresie działania Instytutu jest Rada Naukowa Instytutu, powoływana i odwoływana przez Zarząd Województwa Śląskiego.
- W skład Rady Naukowej Instytutu wchodzi do 10 osób. Co najmniej połowę składu Rady Naukowej Instytutu stanowią osoby ze stopniem naukowym doktora habilitowanego lub tytułem profesora.
- Zasady funkcjonowania Rady Naukowej Instytutu określa regulamin nadany przez Zarząd Województwa Śląskiego.
- Kadencja Rady trwa cztery lata. Po upływie kadencji Rada pełni swoje obowiązki do czasu powołania przez Zarząd Województwa Śląskiego jej nowego składu.
- Obsługę biurową Rady zapewnia Biblioteka.
- Dla wykonania swych zadań Biblioteka zatrudnia pracowników służby bibliotecznej, bibliotekarzy dyplomowanych, pracowników naukowo-badawczych o odpowiednim przygotowaniu zawodowym i kwalifikacjach, pracowników technicznych, pracowników administracyjnych, pracowników obsługi oraz specjalistów innych zawodów związanych z działalnością biblioteczną.
Rozdział III
Zarządzanie Biblioteką
- Dyrektora Biblioteki, zwanego dalej „dyrektorem”, powołuje i odwołuje Zarząd Województwa Śląskiego w trybie określonym w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
- Dyrektor zarządza Biblioteką, reprezentuje ją na zewnątrz, odpowiada za całokształt działalności instytucji, w tym za jej gospodarkę finansową.
- Dyrektor kieruje Biblioteką przy pomocy czterech zastępców:
- zastępcy dyrektora do spraw Książnicy;
- zastępcy dyrektora do spraw bibliotek samorządowych;
- zastępcy dyrektora do spraw technicznych;
- zastępcy dyrektora do spraw Instytutu Badań Regionalnych.
- Zastępców dyrektora Biblioteki, o których mowa w ust. 3 pkt 1-3, zatrudnia i rozwiązuje z nimi stosunek pracy dyrektor po uzyskaniu zgody Zarządu Województwa Śląskiego.
- Zastępcę dyrektora do spraw Instytutu Badań Regionalnych powołuje i odwołuje Zarząd Województwa Śląskiego. Powołanie jest poprzedzone konkursem przeprowadzonym przez komisję konkursową, ustanowioną przez Zarząd Województwa Śląskiego, w skład której wchodzą w szczególności: przedstawiciele Zarządu Województwa Śląskiego, Rady Naukowej Instytutu Badań Regionalnych, o której mowa w § 9 ust. 4, oraz dyrektor Biblioteki.
- Dyrektor może ustanowić pełnomocników, określając termin i zakres upoważnień w formie pełnomocnictwa.
- Zarząd Województwa Śląskiego może powierzyć zarządzanie Biblioteką osobie fizycznej lub prawnej w trybie określonym w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
- Dyrektor może tworzyć zespoły doradcze.
- Zespoły doradcze mają charakter stały albo mogą zostać utworzone dla realizacji konkretnego zadania – wówczas okres ich działania ograniczony jest terminem realizacji tego zadania.
- W skład zespołów doradczych mogą wchodzić pracownicy Biblioteki oraz osoby spoza niej w liczbie określonej przez dyrektora w akcie o utworzeniu zespołu.
- Dyrektor informuje organizatora o zamiarze utworzenia zespołu doradczego. Organizator ma prawo desygnowania jednego przedstawiciela jako członka zespołu. Dotyczy to również już istniejących zespołów.
- Tryb działania zespołów doradczych określają odrębne regulaminy nadawane zarządzeniami dyrektora.
- Obsługę biurową zespołów doradczych zapewnia Biblioteka.
- Dyrektor odpowiedzialny jest w szczególności za:
- prowadzenie działalności zgodnie ze statutem,
- tworzenie warunków do realizacji zadań określonych w rozdziale II statutu oraz w regulaminie organizacyjnym,
- dbałość o mienie i finanse Biblioteki oraz właściwe nimi gospodarowanie,
- zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę z pracownikami oraz zawieranie innych umów cywilnoprawnych.
- Dyrektor przedstawia Zarządowi Województwa Śląskiego:
- roczny plan finansowy Biblioteki w terminie ustalonym przez organizatora,
- sprawozdania finansowe w terminach określonych w przepisach dotyczących sprawozdawczości,
- roczne sprawozdanie finansowe, o którym mowa w przepisach o rachunkowości,
- obejmujące okres roku plany działalności statutowej oraz sprawozdania z ich realizacji zaopiniowane uchwałami Rady Programowej, o której mowa w § 15, w terminach określonych przez organizatora,
- informacje finansowe i merytoryczne w zakresie i terminach ustalonych przez organizatora konieczne do opracowania projektu budżetu Województwa Śląskiego oraz oceny pracy instytucji.
- Organizację wewnętrzną Biblioteki określa regulamin organizacyjny nadawany przez dyrektora w trybie określonym w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
Rozdział IV
Rada Programowa
- Przy Bibliotece działa Rada Programowa, zwana dalej „Radą”.
- Rada opiniuje na potrzeby organizatora działania statutowe Biblioteki oraz ich realizację.
- Członków Rady powołuje i odwołuje Zarząd Województwa Śląskiego.
- W skład Rady wchodzą w szczególności: przedstawiciel Sejmiku Województwa Śląskiego, przedstawiciel Miasta Katowice oraz eksperci w dziedzinach właściwych dla działalności instytucji.
- Kadencja członków Rady trwa cztery lata. Po upływie kadencji Rada pełni swoje obowiązki do czasu powołania przez Zarząd Województwa Śląskiego jej nowego składu.
- Rada działa na podstawie opracowanego przez siebie i zatwierdzonego przez Zarząd Województwa Śląskiego regulaminu.
- Pierwsze posiedzenie Rady zwołuje przedstawiciel Zarządu Województwa Śląskiego. Na posiedzeniu tym Rada wybiera spośród swojego składu przewodniczącego.
- Obsługę biurową Rady zapewnia Biblioteka
Rozdział V
Gospodarka finansowa Biblioteki
- Biblioteka prowadzi samodzielną gospodarkę finansową w ramach posiadanych środków oraz na podstawie planu finansowego Biblioteki, kierując się zasadą efektywności ich wykorzystania.
- Przychodami Biblioteki są przychody z prowadzonej działalności, w tym ze sprzedaży składników majątku ruchomego, przychody z najmu i dzierżawy składników majątkowych, dotacje podmiotowe i celowe, środki otrzymane od osób fizycznych i prawnych oraz z innych źródeł.
- Organizator przekazuje Bibliotece środki finansowe w formie dotacji podmiotowej na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie realizowanych działań statutowych, w tym na utrzymanie i remonty obiektów, w formie dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji oraz w formie dotacji celowej na realizację wskazanych zadań i programów.
- Biblioteka prowadzi gospodarkę finansową według zasad określonych w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz w przepisach dotyczących finansów i rachunkowości.
- Do składania oświadczeń woli w imieniu Biblioteki w zakresie praw i obowiązków majątkowych i finansowych uprawniony jest jednoosobowo dyrektor lub osoba przez niego upoważniona.
- Oświadczenia, o których mowa w ust. 1, wymagają kontrasygnaty głównego księgowego lub osoby przez niego upoważnionej.
- Biblioteka może prowadzić, jako dodatkową, działalność gospodarczą w oparciu o właściwe przepisy prawa regulujące prowadzenie działalności gospodarczej.
- Dochód z działalności gospodarczej Biblioteki służy realizacji celów statutowych.
Rozdział VI
Postanowienia końcowe
- Statut nadaje Bibliotece Sejmik Województwa Śląskiego.
- O zmianach statutu decyduje się w trybie właściwym dla jego uchwalenia.
Uchwała nr VII/18/8/2025 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 22 września 2025 r.
w sprawie zmiany uchwały w sprawie nadania statutu Bibliotece Śląskiej w Katowicach
Na podstawie art. 18 pkt 1 i art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa (tekst jednolity Dz. U. z 2025 roku, poz. 581) oraz art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jednolity Dz. U. z 2024 roku, poz. 87) Sejmik Województwa Śląskiego uchwala:
§ 1. W załączniku do uchwały Nr IV/22/23/2012 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 18 czerwca 2012 roku w sprawie nadania statutu Bibliotece Śląskiej w Katowicach (t.j. Dz. Urz. Woj. Śl., poz. 3528) wprowadza się następujące zmiany:
1) w § 1 ust. 4 otrzymuje następujące brzmienie:
„4. Biblioteka działa na podstawie:
1) ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 87), zwanej dalej „ustawą o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej”;
2) ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2393);
3) ustawy z dnia 7 listopada 1996 r. o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 545);
4) ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 1292);
5) rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie narodowego zasobu bibliotecznego (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 1117);
6) rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie sposobu i trybu zaliczania bibliotek do niektórych bibliotek naukowych oraz ustalenia ich wykazu (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 251 z późn. zm.);
7) ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 581);
8) ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 24 z późn. zm.);
9) niniejszego statutu.”;
2) § 6 statutu otrzymuje brzmienie:
„§ 6. 1. Biblioteka jest biblioteką publiczną. Jej zbiory stanowią dobro narodowe i służą zachowaniu dziedzictwa narodowego i regionalnego, współtworząc narodowy zasób biblioteczny.
2. Biblioteka organizuje biblioteczną, bibliograficzną i naukowo-badawczą działalność na rzecz narodowej i regionalnej kultury, nauki, edukacji oraz dla zaspokojenia potrzeb informacyjnych społeczności województwa śląskiego:
1) gromadzi, opracowuje, chroni oraz przechowuje swoje zbiory zgodnie z obowiązującymi przepisami;
2) udostępnia zbiory na miejscu, w drodze wypożyczeń oraz w sieci Internet osobom indywidualnym i instytucjom w kraju i za granicą w celu zapewnienia swobodnego dostępu do wiedzy i informacji, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb odbiorców; tryb udostępniania zbiorów regulują odrębne przepisy, porozumienia i regulaminy;
3) prowadzi działalność bibliograficzną, dokumentacyjną, wydawniczą, edukacyjną, popularyzatorską i instrukcyjno-metodyczną.
3. Zbiory Biblioteki są wzbogacane i uzupełniane:
1) w oparciu o przepisy o egzemplarzu obowiązkowym;
2) drogą zakupu, darowizn lub wymiany materiałów bibliotecznych;
3) poprzez digitalizację dóbr kultury.
4. Biblioteka kompletuje zbiór śląskoznawczych materiałów bibliotecznych.
5. W zakresie popularyzacji książki Biblioteka realizuje swoje zadania przez:
1) promocję książki i czytelnictwa;
2) kształtowanie relacji z otoczeniem w szczególności poprzez organizowanie wydarzeń kulturalnych oraz udział w wydarzeniach organizowanych przez inne podmioty;
3) współpracę na rzecz książki i czytelnictwa z innymi podmiotami na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym, w tym inicjowanie i koordynowanie takiej współpracy.”;
3) w § 8 w ust. 4 uchyla się pkt 1;
4) w § 11:
a) ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Dyrektor kieruje Biblioteką przy pomocy czterech zastępców.”,
b) ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Zastępców dyrektora Biblioteki zatrudnia i rozwiązuje z nimi stosunek pracy dyrektor po uzyskaniu zgody Zarządu Województwa Śląskiego.”,
c) uchyla się ust. 5 i 6.
§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Województwa Śląskiego.
§ 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Śląskiego.
Rozstrzygnięcie Nadzorcze nr NPII.4131.1.613.2025 Wojewody Śląskiego z dnia 24 października 2025 r.
Na podstawie art. 82 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2025 r. poz. 581 ze zm.) stwierdzam nieważność uchwały Nr VII/18/8/2025 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 22 września 2025 r. w sprawie zmiany uchwały w sprawie nadania statutu Bibliotece Śląskiej w Katowicach, w części określonej w § 1 pkt 1 uchwały, jako sprzecznej z art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2022 r. poz. 2393) w zw. z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78 poz. 483 z późn. zm.).
Uzasadnienie
Na sesji, która odbyła się 22 września 2025 r. Sejmik Województwa Śląskiego, zwany dalej „Sejmikiem”, podjął uchwałę nr VII/18/8/2025 w sprawie zmiany uchwały w sprawie nadania statutu Bibliotece Śląskiej w Katowicach, zwaną dalej „uchwałą”.
Jako podstawę prawną podjęcia uchwały Sejmik powołał art. 18 pkt 1 i art. 89 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa oraz art. 13 ust. 1 i 2 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
Uchwała została doręczona organowi nadzoru 26 września 2025 r.
W toku badania legalności uchwały organ nadzoru stwierdził, że zawiera ona istotne naruszenie prawa uzasadniające stwierdzenie jej nieważności w odpowiedniej części.
Podstawę prawną do nadania statutu bibliotece stanowi art. 11 ust. 1 i 3 ustawy o bibliotekach. Zgodnie z tymi przepisami:
1. Biblioteka stanowiąca samodzielną jednostkę organizacyjną działa na podstawie aktu o utworzeniu biblioteki oraz statutu nadanego przez organizatora
3. Statut określa w szczególności:
1) cele i zadania biblioteki;
2) organy biblioteki i jej organizację, w tym zakres działania i lokalizację filii oraz oddziałów;
3) nazwę jednostki sprawującej nadzór merytoryczny nad działalnością biblioteki – w odniesieniu do biblioteki wchodzącej w skład ogólnokrajowej sieci bibliotecznej;
4) źródła finansowania działalności biblioteki.
Mając na względzie ww. zacytowane przepisy stwierdzić należy, że określają one zasadnicze kwestie, które winny zostać uregulowane w statucie biblioteki. Powyższe oznacza jednocześnie, że przepisy te ustalają zakres przedmiotowy kompetencji organu uprawnionego do przyjęcia takowego statutu.
Biorąc pod uwagę konstytucyjną zasadę praworządności, wyrażoną w art. 7 Konstytucji RP, stwierdzić trzeba, że organ władzy publicznej zobowiązany jest działać wyłącznie na podstawie i w granicach przyznanego mu upoważnienia. Oznacza to, że organ ten zobligowany jest nie tylko wypełnić w całości przyznaną mu delegację, ale także podejmować działania jedynie w ustalonym nią zakresie. Niewypełnienie
takowej delegacji, jak również wystąpienie poza jej granice, oceniane musi być zaś jako istotne naruszenie prawa.
Przechodząc na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że w § 1 pkt 1 uchwały Sejmik postanowił, że W załączniku do uchwały Nr IV/22/23/2012 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 18 czerwca 2012 roku w sprawie nadania statutu Bibliotece Śląskiej w Katowicach (t.j. Dz. Urz. Woj. Śl., poz. 3528) wprowadza się następujące zmiany:
1) w § 1 ust. 4 otrzymuje następujące brzmienie:
„4. Biblioteka działa na podstawie:
1) ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 87), zwanej dalej „ustawą o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej”;
2) ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2393);
3) ustawy z dnia 7 listopada 1996 r. o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 545);
4) ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 1292);
5) rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie narodowego zasobu bibliotecznego (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 1117);
6) rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie sposobu i trybu zaliczania bibliotek do niektórych bibliotek naukowych oraz ustalenia ich wykazu (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 251 z późn. zm.);
7) ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 581);
8) ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 24 z późn. zm.);
9) niniejszego statutu.”
W ocenie organu nadzoru przepis § 1 pkt 1 uchwały odnoszący się do wykazu aktów prawnych, na podstawie których działa Biblioteka Śląska, wykracza poza zakres delegacji ustawowej i narusza hierarchię aktów prawnych. Sejmik w żadnym z przepisów ustawowych, a tym bardziej w ramach art. 11 ust. 3 ustawy o bibliotekach nie zyskał kompetencji do przesądzania w drodze aktu prawa miejscowego o stosowaniu przepisów prawa znajdujących się w aktach wyższego rzędu, którymi są ustawy. Zgodnie z art. 87 Konstytucji RP źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia (ust. 1). Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego (ust. 2). Powyższa norma konstytucyjna ujmuje prawo jako przykład systemu, uporządkowanego i niesprzecznego zbioru norm, zredagowanych w postaci przepisów prawnych, obowiązujących w danym miejscu i czasie. Jedną z cech charakterystycznych dla prawa stanowionego wyłaniającą się z powyższego przepisu jest hierarchia aktów prawnych, czyli hierarchiczne uporządkowanie aktów prawnych zależne od organu państwa, który był ich twórcą. Podstawową zasadą obowiązującą przy rozpatrywaniu hierarchii aktów prawnych jest fakt, iż każdy akt niższego rzędu musi być zgodny z aktem rzędu wyższego. Akt niższego rzędu nie może też rozstrzygać o obowiązywaniu stosowaniu aktu wyższego rzędu, albowiem ten obowiązuje i jest stosowany z mocy prawa – z racji funkcjonowania w systemie prawnym. Jak wyjaśnił w jednym ze swych orzeczeń Naczelny Sąd Administracyjny […] funkcją stanowionego prawa miejscowego nie jest informowanie adresata tego aktu o różnych regulacjach obowiązującego prawa, lecz funkcję tę stanowi regulowanie określonej materii (problematyki) w zakresie niewykraczającym poza ustanowioną delegację ustawową (wyrok NSA z 25.07.2019 r., sygn. akt II OSK 1782/18, publ. CBOSA).
W tym miejscu podkreślić należy, że Sejmik, podobnie jak inne organy władzy publicznej, obowiązany jest przestrzegać zakresu upoważnienia ustawowego udzielonego mu przez ustawę w zakresie tworzenia aktów prawa miejscowego. Wobec zaś faktu, że ustawa nie przewiduje dla Sejmiku uprawnienia do rozstrzygania o obowiązywaniu aktów ustawowych, należy uznać, że Sejmik normując materię określoną w § 1 pkt 1 uchwały istotnie naruszył prawo, a mianowicie art. 11 ust. 3 ustawy o bibliotekach w związku z art. 7 Konstytucji RP.
Ponadto zauważyć również wypada, że omawiana regulacja uchwały pozbawiona jest normatywności, a ma ona wyłącznie charakter informacyjny. Co istotne, tego rodzaju postanowienia nie mogą być zamieszczane w aktach prawa miejscowego. Wobec powyższego, także z tego względu przepis ten należy uznać za przekraczający delegację ustawową zawartą w art. 11 ust. 3 ustawy o bibliotekach, a tym samym istotnie naruszający prawo.
Za istotne naruszenie prawa uznaje się uchybienie, prowadzące do skutków, które nie mogą być tolerowane w demokratycznym państwie prawnym. Istotne naruszenie prawa w uchwale to takie naruszenie, które powoduje, że akt pozostaje w wyraźnej sprzeczności z określonym przepisem prawnym, sprzeczność ta jest oczywista i bezpośrednia, i wynika wprost z porównania treści przepisu z ocenianą regulacją. Chodzi tu o wady kwalifikowane, z powodu których cały akt lub jego część nie powinien wejść w ogóle do obrotu prawnego. W takiej sytuacji konieczne jest stwierdzenie nieważności aktu, czyli jego wyeliminowanie z obrotu prawnego z mocą ex tunc, co powoduje, że dany akt, czy jego część nie wywołuje skutków prawnych od samego początku (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 marca 2017 r., sygn. akt II SA/Wa 2197/16, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 24 stycznia 2019 r., sygn. akt II SA/Ol 859/18, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 9 stycznia 2019 r., sygn. akt II SA/Gd 693/18; publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych).
Mając powyższe na uwadze, stwierdzenie nieważności uchwały Nr VII/18/8/2025 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 22 września 2025 r. w sprawie zmiany uchwały w sprawie nadania statutu Bibliotece Śląskiej w Katowicach – w części określonej na wstępie, należy uznać za uzasadnione i konieczne.
Pouczenie:
Na niniejsze rozstrzygnięcie nadzorcze służy skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, za pośrednictwem Wojewody Śląskiego, w terminie 30 dni licząc od dnia doręczenia rozstrzygnięcia.
Stwierdzenie nieważności uchwały wstrzymuje jej wykonanie z mocy prawa, w zakresie objętym stwierdzeniem nieważności, z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego.
