SPRAWOZDANIE Z DZIA�ALNO�CI BIBLIOTEK PUBLICZNYCH
WOJEW�DZTWA �L�SKIEGO W 2009 R.

10. Podsumowanie

W pracy bibliotek publicznych woj. �l�skiego w 2009 r., jak wynika ze sprawozda� tych instytucji, odnotowano z jednej strony wiele zjawisk pozytywnych, jak: rozwijanie i doskonalenie aktywno�ci w obszarze dzia�alno�ci informacyjnej, edukacyjnej i kulturalnej, starania o utrzymanie zasi�gu czytelnictwa, rozwijanie proces�w komputeryzacji, dba�o�� o estetyk� plac�wek bibliotecznych i systematyczna ich modernizacja; z drugiej strony wysi�ek wielu bibliotek skoncentrowany by� na dostowaniu ich dzia�alno�ci do znacznie niedoszacowanych bud�et�w. Skutkowa�o to ograniczeniem planowanych remont�w, mniejszym zakupem nowo�ci; zahamowaniem proces�w komputeryzacji.

W 2009 r. rozpocz�a si� realizacja Programu Rozwoju Bibliotek – wieloletniego przedsi�wzi�cia, kt�rego celem jest wsparcie technologiczne i szkoleniowe bibliotek publicznych z teren�w wiejskich i ma�ych miast oraz wzmocnienie ca�ego systemu bibliotecznego w Polsce. Program finansuje Fundacja Billa i Melindy Gates�w (za po�rednictwem Polsko-Ameryka�skiej Fundacji Wolno�ci), a realizuje Fundacja Rozwoju Spo�ecze�stwa Informacyjnego.

Do pierwszej edycji Programu Rozwoju Bibliotek, rozpocz�tej w roku 2009, zosta�o zakwalifikowanych 31 bibliotek publicznych z wojew�dztwa �l�skiego. 8 bibliotek zosta�o przyj�tych jako biblioteki wiod�ce – otrzymuj�ce najwi�ksze wsparcie w ramach Programu i bior�ce w nim udzia� wraz z trzema bibliotekami partnerskimi. Bibliotekami wiod�cymi w wojew�dztwie �l�skim zosta�y: Miejska Biblioteka Publiczna w Czechowicach-Dziedzicach, Gminna Biblioteka Publiczna w Giera�towicach, Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy �azy, Miejska Biblioteka Publiczna w Orzeszu, Miejska Biblioteka Publiczna w Por�bie, Miejska Biblioteka Publiczna w Radzionkowie, Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Siewierzu oraz Gminny O�rodek Kultury, Biblioteka Publiczna we Wr�czycy Wielkiej. Biblioteki wojew�dztwa �l�skiego nawi�za�y wsp�prac� z bibliotekami z Ma�opolski: Gminna Bioblioteka Publiczna w Por�bce uczestniczy w Programie jako biblioteka partnerska Gminnej Biblioteki Publicznej w K�tach, Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy �azy sta�a si� bibliotek� wiod�c� Miejskiej Biblioteki Publicznej w Andrychowie, a Miejska Biblioteka Publiczna w Por�bie - bibliotek� wiod�c� Gminnej Biblioteki Publicznej w Brze�nicy. Nale�y mie� nadziej�, �e do drugiej edycji Programu przyst�pi znacznie wi�cej bibliotek z naszego wojew�dztwa.

W ubieg�ym roku sie� bibliotek publicznych wojew�dztwa �l�skiego liczy�a 815 bibliotek i filii. W por�wnaniu z 2008 r. zmniejszy�a si� o 6 filii bibliotecznych, tj. o 0,7%. Dalszy spadek liczby plac�wek bibliotecznych wp�yn�� na zwi�kszenie si� wska�nika liczby mieszka�c�w na 1 plac�wk� z 5.663 w 2008 r. do 5.697 w 2009 r.

Wojew�dztwo �l�skie nadal pozostaje w grupie wojew�dztw o niekorzystnym, najwy�szym wska�niku liczby mieszka�c�w na 1 plac�wk� biblioteczn�. Wska�nik krajowy wynosi 4.529 mieszka�c�w na 1 plac�wk� biblioteczn�.

Sytuacja formalno-prawna bibliotek w ci�gu minionego roku, uleg�a pewnym zmianom, bowiem dwie biblioteki zosta�y wydzielone ze struktur o�rodk�w kultury i uzyska�y status samodzielnych instytucji.

Ustawowy obowi�zek utworzenia biblioteki powiatowej zrealizowano w powiecie k�obuckim, zlecaj�c zadania biblioteki szczebla powiatowego Bibliotece Publicznej Gminy K�obuck.Pozosta� ju� tylko jeden powiat, kt�ry przez 10 lat od zaistnienia obowi�zku powo�ania biblioteki powiatowej, tego nie dope�ni�. Jest to starostwo powiatu bieru�sko-l�dzi�skiego.

Spadek w zakupie nowo�ci

Podczas gdy w latach 2007–2008 nast�pi� pewien post�p w odbudowie i uaktualnianiu zbior�w bibliotek publicznych woj. �l�skiego, to w 2009 r. zanotowano spadek w zakupie nowo�ci.

Wska�nik zakupu ze �rodk�w samorz�dowych i dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (wg sprawozdania GUS K-03. Dz. 7), wyni�s� w ub. roku 7,45 wol./100 mieszka�c�w (w 2008 r. – 9,45 wol./100 mieszka�c�w). Spowodowane to by�o powa�nym obni�eniem dotacji MKiDN na zakup nowo�ci. Nie zosta�y zmniejszone wydatki na zakup ksi��ek z dotacji organizator�w, a przeciwnie wzros�y o ponad 385 tys. z�. Tak wi�c w kwocie przeznaczonej na zakup nowo�ci w 2009 r., �rodki przekazane przez samorz�dy stanowi�y 83,4%, a dotacja Ministra tylko 16,6%.

W du�ej skali prowadzono te� prace nad selekcj� zbior�w i ich ubytkowaniem. Ubytki ponownie przekroczy�y wp�ywy.

Ksi�gozbiory, w zwi�zku z tym by�y mniejsze o 18 857 wol. w por�wnaniu ze stanem z roku poprzedniego. Podobnie jak w 2008 r. wzros�y zasoby czasopism oprawnych i zbior�w specjalnych.

Post�puje proces komputeryzacji bibliotek. Na koniec 2009 r. liczba plac�wek skomputeryzowanych wynios�a 598 tj. o 66 plac�wek wi�cej ni� w roku poprzednim. Bez sprz�tu komputerowego i tym samym bez dost�pu do Internetu pozostaje jeszcze 217 filii czyli 26,6% bibliotek publicznych naszego wojew�dztwa. Statystycznie na 1 plac�wk� biblioteczn� przypada�o 4,1 komputera.

Systematycznie poprawia si� struktura wykszta�cenia pracownik�w merytorycznych. W 2009 r. udzia� pracownik�w z wykszta�ceniem wy�szym bibliotekoznawczym i wy�szym zawodowym (licencjackim), w stosunku do og�u pracownik�w merytorycznych wyni�s� 39,7% (w 2008 r. – 35,9%).

Zjawiska niekorzystne

Do zjawisk niekorzystnych zaliczy� nale�y dalszy spadek liczby czytelnik�w. Wska�nik liczby czytelnik�w na 100 mieszka�c�w obni�y� si� o 1%. Niepokoj�co du�y spadek widoczny jest w grupie czytelnik�w do lat 15 – o 4% w stosunku do wynik�w roku 2008, w grupie czytelnik�w w wieku 16–19 lat – o 7% w stosunku do ub. roku. O 4% spad�a te� liczba czytelnik�w w grupie wiekowej 20–24 lata. Warto te� zauwa�y�, �e mimo spadku liczby czytelnik�w w wy�ej wymienionych grupach wiekowych, stanowi� oni najwi�ksz� procentowo grup� czytelnik�w w stosunku do liczby mieszka�c�w wojew�dztwa w tym wieku. Np. czytelnicy od 5 do 14 lat stanowili ok. 40% mieszka�c�w wojew�dztwa w takim wieku, czytelnicy od 15–19 lat – 38% mieszka�c�w tej grupy, a 20–24 lat – 40% mieszka�c�w b�d�cych w tym wieku. Natomiast czytelnicy w wieku powy�ej 60 lat stanowili tylko 7% populacji wojew�dztwa w tym przedziale wiekowym

Zmiany w otoczeniu bibliotek, przeobra�enia cywilizacyjne, technologiczne, kulturowe, kt�re zauwa�ane s� od wielu lat, wp�ywaj� na prac� tych instytucji. Biblioteki oferuj� coraz to nowe us�ugi, bogat� gam� wydarze� kulturalnych, edukacyjnych, co pokazujemy w niniejszym opracowaniu w wybranym zakresie . Te nowe przedsi�wzi�cia bibliotek zwi�zane ze zmian� oczekiwa� i potrzeb czytelnik�w, ci�gle nie znajduj� odzwierciedlenia w statystyce bibliotecznej.

Poni�ej przedstawiamy por�wnanie sytuacji bibliotek publicznych wojew�dztwa �l�skiego w 2009 r. z sytuacj� bibliotek w kraju. Wska�niki dotycz�ce ca�ej Polski obliczono na podstawie danych zawartych w „Zestawieniu zbiorczym o stanie i dzia�alno�ci sieci bibliotek publicznych w 2008 r.”, zamieszczonym na stronie WWW Biblioteki Narodowej.

Poni�sze tabele zawieraj� wska�niki dotycz�ce:

  • bazy materialno-organizacyjnej

  • obci��enia us�ugami

  • efektywno�ci

Wska�niki bazy materialno-organizacyjnej

Lp.

WSKA�NIKI

woj. �l�skie 2009

Polska*

1

Liczba mieszka�c�w na 1 plac�wk�

5 697

4 529

2

Powierzchnia u�ytkowa na 100 mieszk.

2,73

2,50

3

Miejsca w czytelniach na 100 mieszk.

0,22

0,28

4

Liczba ksi��ek i czasopism oprawnych na 100 mieszk.

363

355

5

Zakup ksi��ek na 100 mieszka�c�w (wg danych z K-03 GUS)

7,45

9,6

Wska�niki obci��enia us�ugami

Lp.

WSKA�NIKI

woj. �l�skie 2009

Polska*

1

Liczba czytelnik�w na 1 plac�wk�

1 109

775

2

Liczba czytelnik�w na 1 m2

7,1

6,8

3

Liczba czytelnik�w na 1 pracownika2

415

363

4

Liczba wypo�ycze�1 na zewn�trz na 1 pracownika2

8 401

7 028

5

Liczba udost�pnie�1 na 1 miejsce w czytelni

371

288

Wska�niki efektywno�ci

Lp.

WSKA�NIKI

woj. �l�skie 2009

Polska*

1

Liczba czytelnik�w na 100 mieszka�c�w

19,0

17,1

2

Liczba wypo�ycze�1 na zewn�trz na 100 mieszka�c�w

393,9

331

3

Liczba wypo�ycze�1 na jednostk� inwentarzow�

1,03

0,94

4

Liczba udost�pnie�1 w czytelniach na 100 mieszka�c�w

83,48

82

5

Liczba wypo�ycze�1 na zewn�trz na 1 czytelnika

20,2

19,3

* wg danych za 2008 rok

1) wypo�yczenia i udost�pnianie – ksi��ki, czasopisma i zbiory specjalne – ��cznie

2) pracownicy merytoryczni pe�no i niepe�nozatrudnieni w osobach fizycznych


Stopka Biblioteka �l�ska