SPRAWOZDANIE Z DZIA�ALNO�CI BIBLIOTEK PUBLICZNYCH
WOJEW�DZTWA �L�SKIEGO W 2010 R.

10. Podsumowanie

Biblioteki publiczne wojew�dztwa �l�skiego osi�gn�y w 2010 r. wiele sukces�w, ale te� w swojej pracy napotyka�y na trudno�ci. Na postawione pytanie o osiagni�cia i sukcesy, w swoich odpowiedziach biblioteki najcz�ciej wymienia�y przedsi�wzi�cia zwi�zane z komputeryzacj� plac�wek np.:wdra�aniem kolejnych modu��w u�ytkowanych system�w bibliotecznych, zako�czenie proces�w automatyzacji, umozliwienie dost�pu do Internetu, zakup lub wymian� sprz�t�w komputerowych.

Z innych osi�gni�� wymieniano: wdro�enie nowych us�ug bibliotecznych, realizowanie nowatorskich projekt�w kierowanych do czytelnik�w, uzyskanie nagr�d, odznacze� za dzia�alno��, pozyskanie dodatkowych �rodk�w w r�nych programach, udzia� w Programie Rozwoju Bibliotek.

Najwi�cej problem�w i trudno�ci przysparza� brak �rodk�w finansowych, niedoszacowanie bud�et�w co prowadzi�o do znacznego ograniczenia dzia�alno�ci niekt�rych bibliotek; inne problemy to z�y stan bazy lokalowej, ciasnota pomieszcze�, niedostosowanie obiekt�w do potrzeb os�b niepe�nosprawnych. Zwracano te� uwag� na stagnacj� wypo�ycze� w pewnych grupach czytelniczych, zmniejszaj�c� si� liczb� czytelnik�w, problemy z odzyskiwaniem zbior�w od czytelnik�w – d�u�nik�w. Zwraca te� uwag� fakt, �e wi�cej trudno�ci ni� sukces�w wymienia�y biblioteki wiejskie (ciasnota lokali, zbyt ma�a obsada kadrowa, ma�e �rodki na dzia�alno��). Przeprowadzona corocznie przez Bibliotek� �l�sk� analiza stanu bibliotek, wska�nik�w ilustruj�cych ich dzia�alno�� prowokuje do pyta� o to, czy wobec tendencji obni�ania si� wska�nik�w zasi�gu czytelnictwa i wykorzystania zbior�w, us�ugi bibliotek s� atrakcyjne i czy biblioteki wystarczaj�co szybko reaguj� na zmieniaj�ce si� potrzeby czytelnik�w.

Miniony 2010 rok nie by� czasem wi�kszych przeobra�e�. W sieci bibliotecznej zanotowano dalszy jej spadek (z 815 do 813), a wi�c ograniczenie dost�pno�ci dla czytelnik�w. W ostatnich trzech latach liczba bibliotek zmniejszy�a si� o 4 plac�wki (filie) w sieci bibliotek miejskich, jak i o 4 w sieci bibliotek gminnych.

Czy tradycyjnie zorganizowan� sie� plac�wek bibliotecznych, a wi�c g�st�, mog� zast�pi� w jakim� stopniu us�ugi �wiadczone z wykorzystaniem technologii informatycznych bez wizyty w budynku biblioteki? Bior�c pod uwag� stopie� i formy komputeryzacji, niekompletno�� rozwi�za� w bibliotekach naszego wojew�dztwa, nie jest to jeszcze mo�liwe. Funkcjonuj�cy od 2009 roku Program Rozwoju Bibliotek i Program Biblioteka +, zak�adaj� wzmocnienie bibliotek technologicznie i merytorycznie (poprzez szkolenia). Efekty pojawi� si� za par� lat, ale ju� teraz s� dostrzegalne, bowiem biblioteki kt�re uczestniczy�y w I rundzie Programu Rozwoju Bibliotek zosta�y dobrze wyposa�one w sprz�ty komputerowe i inne, wspieraj�ce i unowocze�niaj�ce ich dzia�alno��. Przed kolejnymi bibliotekami w 2011 r. otwiera si� mo�liwo�� wzmocnienia technologicznego i merytorycznego poprzez uczestnictwo w II rundzie PRB.

Kolejny problem, na kt�ry trzeba zwr�ci� uwag� to sytuacja organizacyjna bibliotek. Mimo, �e samodzielno�� organizacyjn� uzyska�a kolejna biblioteka (GBP Ornontowice), to nadal 19 funkcjonowa�o w strukturach innych instytucji. W 2010 roku, po 11 latach od powo�ania powiat�w nadal w powiecie bieru�sko-l�dzi�skim biblioteki powiatowej nie utworzono. W pozosta�ych 16 powiatach ziemskich takie biblioteki funkcjonuj�. Dzia�alno�� bibliotek powiatowych nie we wszystkich powiatach znajduje zrozumienie i nadal budzi pewne w�tpliwo�ci w�r�d samorz�d�w powiatowych, co m.in. wyra�a si� w niskim stopniu ich finansowania.

Spadek wielko�ci zbior�w bibliotecznych

W ostatnich trzech latach (2008, 2009, 2010) wyst�pi� wyra�ny spadek wielko�ci zbior�w, szczeg�lnie ksi��ek. Powa�ne zmniejszenie dotacji MKiDN na zakup nowo�ci wydawniczych mia�o na to wyra�ny wp�yw. Wska�nik zakupu zbior�w ze �rodk�w samorz�dowych i dotacji Ministra w 2008 roku wynosi� 9,45 wol./100 mieszk., w 2009 roku ju� 7,45 wol./100 mieszk. i w 2010 roku – 6,68 wol./100 mieszka�c�w. Mniejsze by�y �rodki na zakup nowo�ci zar�wno przyznane przez samorz�dy, jak i zmniejszeniu uleg�a dotacja MKiDN. Natomiast nadal na du�� skal� prowadzona jest selekcja zbior�w, co widoczne jest w liczbie ubytk�w, kt�re przekraczaj� wp�ywy.

Podkre�li� nale�y post�p w zakresie komputeryzacji plac�wek bibliotecznych, bowiem na koniec 2010 roku liczba ich wynosi�a 677 (o 79 wi�cej ni� w 2009 roku). Bez sprz�tu komputerowego i tym samym bez dost�pu do Internetu pozostaje jeszcze 136 filii czyli 16,7% wszystkich plac�wek. Statystycznie na 1 plac�wk� biblioteczn� przypada�o 4,47 komputera.

Nowe sposoby korzystania z bibliotek

Sposoby korzystania z bibliotek, udost�pniania informacji bardzo si� r�nicuj�. Oficjalna statystyka, o czym ju� pisano w latach poprzednich, jeszcze nie odzwierciedla w swoich badaniach nowych us�ug bibliotek, kt�re pojawi�y si� w zwi�zku z rozwojem technologii elektronicznych, cyfrowych oraz Internetu. Sprawozdanie GUS za 2010 r. ju� w pewnym zakresie, uwzgl�dni�o informacje o innych formach pracy bibliotek publicznych ni� tylko gromadzenie i udost�pnianie. Zapowiadane s� kolejne zmiany w tej statystyce.

Tradycyjne natomiast wska�niki ilustruj�ce poziom czytelnictwa realizowanego za po�rednictwem bibliotek, kolejny ju� rok wyra�nie si� obni�y�y. To zjawisko spadku liczby czytelnik�w notuje si� w wojew�dztwie �l�skim od 2004 roku; tym samym obni�y� si� wska�nik zasi�gu czytelnictwa. W 2010 r. szczeg�lnie du�y spadek zanotowano w grupie czytelnik�w w wieku do lat 24, a zw�aszcza do lat 19; natomiast od 2009 roku wzrasta liczba czytelnik�w w wieku powy�ej 25 lat, a zw�aszcza powy�ej lat 60. Zanotowano te� spadek liczby wypo�ycze� na zewn�trz i na miejscu. Jak zauwa�aj� bibliotekarze czytelnicy przenosz� swe zainteresowania na inne, nowe us�ugi bibliotek, a oferta tych us�ug stale ro�nie. Oby ze wzrostem us�ug nad��a�a infrastruktura bibliotek.

Poni�ej przedstawiono por�wnanie sytuacji bibliotek publicznych wojew�dztwa �l�skiego w 2010 r., z sytuacj� i wynikami bibliotek w ca�ym kraju. Wska�niki dotycz�ce ca�ej Polski obliczono na podstawie danych zawartych w „Zestawieniu zbiorczym o stanie i dzia�alno�ci sieci bibliotek publicznych w 2009 r.”, zamieszczonym na stronie WWW Biblioteki Narodowej.

Tabele zawieraj� wska�niki dotycz�ce:

  • bazy materialno-organizacyjnej

  • obci��enia us�ugami

  • efektywno�ci

Wska�niki bazy materialno-organizacyjnej

Lp.

WSKA�NIKI

woj. �l�skie 2010

Polska*

1

Liczba mieszka�c�w na 1 plac�wk�

5 705

4 548

2

Powierzchnia u�ytkowa na 100 mieszk.

2,7

2,5

3

Miejsca w czytelniach na 100 mieszk.

0,22

0,28

4

Liczba ksi��ek i czasopism oprawnych na 100 mieszk.

360

350

5

Zakup ksi��ek na 100 mieszka�c�w (wg danych z K-03 GUS)

6,7

7,5

6

Liczba komputer�w na 1 plac�wk�

4,5

3,8

Wska�niki obci��enia us�ugami

Lp.

WSKA�NIKI

woj. �l�skie 2010

Polska*

1

Liczba czytelnik�w na 1 plac�wk�

1 084

780

2

Liczba czytelnik�w na 1 m2

6,9

6,8

3

Liczba czytelnik�w na 1 pracownika1

397

355

4

Liczba wypo�ycze�2 na zewn�trz na 1 pracownika1

8 009

6 827

5

Liczba udost�pnie�2 na 1 miejsce w czytelni

352

281

Wska�niki efektywno�ci

Lp.

WSKA�NIKI

woj. �l�skie 2010

Polska*

1

Liczba czytelnik�w na 100 mieszka�c�w

19,0

17,2

2

Liczba wypo�ycze�2 na zewn�trz na 100 mieszka�c�w

383

330

3

Liczba wypo�ycze�2 na 1 jednostk� inwentarzow�

1,01

0,90

4

Liczba udost�pnie�2 w czytelniach na 100 mieszka�c�w

79

81

5

Liczba wypo�ycze�2 na zewn�trz na 1 czytelnika

20,21

20,4

* wg danych za 2010 rok

1) pracownicy merytoryczni pe�no i niepe�nozatrudnieni w osobach fizycznych

2) wypo�yczenia na zewn�trz i udost�pnianie na miejscu – ��cznie ksi��ki, czasopisma i zbiory specjalne


Stopka Biblioteka �l�ska