SPRAWOZDANIE Z DZIA�ALNO�CI BIBLIOTEK PUBLICZNYCH
WOJEW�DZTWA �L�SKIEGO W 2011 R.

10. Podsumowanie

W 2011 roku mimo wielu problem�w i trudno�ci znanych z ostatnich lat, biblioteki woj. �l�skiego w wi�kszo�ci realizowa�y satysfakcjonuj�co zadania statutowe. Zjawiska pozytywne, na kt�re zwr�ci�y uwag� biblioteki, wi�za�y si� z podejmowanymi przez te instytucje inicjatywami w r�nych obszarach dzia�ania.

Wymieni� tu nale�y:

  • poszerzenie oferty us�ug (np. specjalne programy kierowane do os�b starszych, wprowadzenie nowych rodzaj�w zbior�w, praca na rzecz os�b niepe�nosprawnych, wdra�anie i realizacja projekt�w, na kt�re pozyskiwano dodatkowe �rodki)

  • wprowadzenie nowych technologii (np. system i punkty e-informacji kulturalnej w sieci bibliotecznej miasta, elektroniczna obs�uga czytelnik�w, digitalizacja zbior�w, uruchomienie katalogu w Internecie, zako�czenie retrokonwersji zbior�w, nowe technologie komunikowania si� z czytelnikami)

  • pozyskiwanie dofinansowania w�asnych projekt�w bibliotek w ramach r�nych program�w (np. „Aktywna Biblioteka”, „Akademia Orange”)

  • doskonalenie zawodowe i podnoszenie kwalifikacji przez pracownik�w

  • podnoszenie funkcjonalno�ci i estetyki pomieszcze�, remonty; zmiany lokalizacji plac�wek na lepsze; przyj�cie plan�w rozbudowy, modernizacji lokali i obiekt�w

  • wzrost liczby czytelnik�w i wypo�ycze� (w niekt�rych bibliotekach)

  • w�asne wydawnictwa.

Biblioteki nie ukrywa�y te� trudno�ci, a te dotyczy�y tych samych obszar�w, w jakich inne biblioteki, uzyska�y sukcesy. W cz�ci bibliotek odnotowano spadek liczby czytelnik�w, stagnacj� wypo�ycze� w�r�d m�odzie�y, brak spodziewanych efekt�w we wsp�pracy z Krajowym Rejestrem D�ug�w, k�opoty z odzyskiwaniem zbior�w. Biblioteki, jako utrudnienie wymienia�y te� niekorzystne usytuowanie ich siedzib, poza centrum miejscowo�ci i niedostosowanie obiekt�w do potrzeb os�b niepe�nosprawnych i starszych; niewykonanie szeregu remont�w, wymiany wyposa�enia oraz przestarza�ych sprz�t�w komputerowych ze wzgl�du na brak stosownego zabezpieczenia finansowego.

Na wyniki dzia�alno�ci bibliotek mia�a r�wnie� wp�yw zbyt ma�a liczba pracownik�w merytorycznych; nadal funkcjonowa�y biblioteki gminne o obsadzie jednoosobowej.

W 2011 r. kontynuowano w wojew�dztwie �l�skim realizacj� Programu Rozwoju Bibliotek Fundacji Rozwoju Spo�ecze�stwa Informacyjnego, przedsi�wzi�cia zapocz�tkowanego w 2009 roku, kt�rego celem jest wzmocnienie systemu bibliotecznego w ca�ym kraju przez wsparcie technologiczne i szkolenia bibliotekarzy z bibliotek gmin wiejskich i ma�ych miast (do 20 tys. mieszka�c�w).

Biblioteki gminne i ma�e miejskie, kt�re nie przyst�pi�y do PRB, mia�y mo�liwo�� uczestniczenia w szkoleniach organizowanych przez Bibliotek� �l�sk� w ramach programu dotacyjnego „Biblioteka+”.

Chc�c podsumowa� i oceni� najwa�niejsze osi�gni�cia i wyniki pracy bibliotek w 2011 r., zwr�ci� nale�y uwag� na poni�sze dane. Liczba bibliotek i filii wzros�a o 2 plac�wki, ale jak wynika ze sprawozda� GUS K-03 za 2011 r., 5 filii przez znaczn� cz�� roku by�o nieczynnych.

Nadal nasze wojew�dztwo pozostawa�o w grupie region�w, w kt�rych przypada wysoka liczba mieszka�c�w na 1 plac�wk�. W wojew�dztwie �l�skim jest to 5 682 mieszka�c�w, przy �redniej dla kraju 4 579.

Sytuacja formalno-prawna bibliotek nie zmieni�a si� w ub. roku. Nadal 17 bibliotek po��czonych by�o z o�rodkami kultury, a 2 dzia�a�y w strukturach urz�d�w.

Zmiana ustawy o organizowaniu i prowadzeniu dzia�alno�ci kulturalnej

Niestety, wej�cie w �ycie „Ustawy z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu dzia�alno�ci kulturalnej oraz niekt�rych innych ustaw” (Dz. .U. z 30 wrze�nia 2011 r. Nr 207, poz. 1230), nie wr�y stabilno�ci organizacyjnej bibliotek, zw�aszcza w gminach wiejskich. W swoich postanowieniach Ustawa dopuszcza bowiem mo�liwo�� ��czenia ze sob� instytucji kultury. Projekty po��czenia bibliotek z innymi instytucjami ju� istniej�. Najwcze�niej jednak takie uchwa�y w odniesieniu do bibliotek, b�dzie mo�na podj�� po 1 pa�dziernika 2012 r., pod warunkiem uzyskiwania stosownych opinii i zgody Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Dysponuj�c �rodkami na zakup zbior�w, kt�re nie by�y wystarczaj�ce w odniesieniu do potrzeb czytelniczych i przyj�tych standard�w zaopatrzenia w nowo�ci, biblioteki z du�� staranno�ci� dokonywa�y wyboru nowych ksi��ek i innych zbior�w. Wielko�� ksi�gozbior�w bibliotek woj. �l�skiego, por�wnuj�c lata poprzednie, ci�gle si� zmniejsza. Nabytki w ci�gu roku nie wyr�wnuj� ubytk�w, kt�re s� konieczne (selekcja ksi��ek zdezaktualizowanych, zniszczonych, zagubionych itp.).

Wska�niki zakupu uzyskane w 2011 r. pozostawa�y na poziomie roku poprzedniego. Natomiast wska�nik zakupu nowo�ci ze �rodk�w samorz�dowych i z programu Biblioteki Narodowej ukszta�towa� si� na poziomie 7,25 wol. na 100 mieszka�c�w i by� wy�szy ni� w 2010 r. �rodki pochodz�ce z programu BN przeznaczone dla bibliotek naszego wojew�dztwa by�y o kilkaset tysi�cy z�otych wi�ksze, st�d te� ten wska�nik nieco wzr�s�.

W analizowanym roku, 725 spo�r�d 815 bibliotek publicznych i ich filii u�ytkowa�o komputery (89%). W stosunku do roku ubieg�ego przyby�o kolejnych 48 (tj. 6,6%) plac�wek bibliotecznych wyposa�onych w ten sprz�t.

90 filii bibliotecznych pozostawa�o bez sprz�tu komputerowego czyli 11% wszystkich bibliotek i filii. Na jedn� jednostk� organizacyjn� sieci przypada�o w 2011 r. 4,9 komputera (w 2010 r. - 4,5).

Nie bez wp�ywu na stan wyposa�enia bibliotek w sprz�t komputerowy, jest Program Rozwoju Bibliotek, w kt�rego za�o�eniach jest wsparcie technologiczne bibliotek.

Spadek liczby czytelnik�w

Niekorzystnym zjawiskiem jest ci�g�y spadek liczby czytelnik�w. W 2011 r. nie by� on ju� tak dotkliwy jak w 2010 r., a wska�nik zasi�gu czytelnictwa utrzyma� si� na poziomie 19 czytelnik�w na 100 mieszka�c�w. Zauwa�y� warto, �e nast�puje proces przesuwania si� struktury wieku czytelnik�w w kierunku starszych grup wiekowych, tym samym nast�puj� zmiany w strukturze grup zawodowych. Jest to niew�tpliwie wp�yw wielu czynnik�w demograficznych. Najwi�kszy ubytek zarejestrowanych czytelnik�w bibliotek w 2011 r. (w liczbach bezwzgl�dnych), odnotowano w grupie wiekowej 16-19 lat i 20-24 lata oraz w grupie uczni�w. Z kolei najwi�kszy wzrost rejestrowanych czytelnik�w odnotowano w grupie wiekowej pow. 60 lat i w grupie zawodowej w�r�d tzw. „Pozosta�ych” (tu rejestruje si� np. emeryt�w, bezrobotnych, dzieci poza obowi�zkiem szkolnym). Warto jeszcze zaznaczy�, �e czytelnicy wypo�yczyli w 2011 r. wi�cej ksi��ek na zewn�trz ni� w 2010 r. Jednak mniejsze by�y udost�pnienia na miejscu zar�wno ksi��ek, czasopism, jak i zbior�w specjalnych.

Sprawozdawczo�ci� GUS-owsk� za 2011 r. obj�to tak�e inne us�ugi bibliotek. Wskaza� tu nale�y na us�ugi elektroniczne, korzystanie ze zbior�w elektronicznych dost�pnych zdalnie w sieciach lokalnych oraz inne poza udost�pnieniami, formy dzia�alno�ci bibliotek (szkolenia, imprezy r�nego typu, konferencje, seminaria).

Obok czytelnik�w aktywnie wypo�yczaj�cych, GUS zebra� dane o u�ytkownikach zarejestrowanych i by�o ich w bibliotekach wojew�dztwa �l�skiego 1.207.237. Natomiast odwiedzin zanotowano 9.417.599. Statystycznie ka�dy mieszkaniec wojew�dztwa, od niemowlaka po emeryta, odwiedzi� bibliotek� dwukrotnie w ci�gu roku.

Biblioteki naszego wojew�dztwa w 2011 r. zorganizowa�y 42.036 r�nych imprez: literackich, edukacyjnych, wystaw, w kt�rych bra�o udzia� 819.990 uczestnik�w. Na 1 plac�wk� i fili� przypada�o wi�c statystycznie 51 przedsi�wzi�� w ci�gu roku. S� to liczby godne uwagi i wielkiego uznania dla bibliotek, kt�re podejmowa�y wysi�ek zmiany swojego wizerunku.

Poni�ej przedstawiono por�wnanie sytuacji bibliotek publicznych wojew�dztwa �l�skiego w 2011 r. z sytuacj� bibliotek w ca�ym kraju.

Tabele zawieraj� wska�niki dotycz�ce:

  • bazy materialno-organizacyjnej

  • obci��enia us�ugami

  • efektywno�ci

Wska�niki bazy materialno-organizacyjnej

Lp.

WSKA�NIKI

woj. �l�skie 2011

Polska*

1

Liczba mieszka�c�w na 1 plac�wk�

5 682

4 579

2

Powierzchnia u�ytkowa na 100 mieszka�c�w

2,7

2,5

3

Miejsca w czytelniach na 100 mieszka�c�w

0,23

0,28

4

Liczba ksi��ek i czasopism oprawnych na 100 mieszk.

361

348

5

Zakup ksi��ek na 100 mieszk. (wg danych z K-03 GUS)

7,2

7,1

6

Liczba komputer�w na 1 plac�wk�

4,9

4,2

Wska�niki obci��enia us�ugami

Lp.

WSKA�NIKI

woj. �l�skie 2011

Polska*

1

Liczba czytelnik�w na 1 plac�wk�

1 076

779

2

Liczba czytelnik�w na 1 m2

6,9

6,6

3

Liczba czytelnik�w na 1 pracownika1

398

356

4

Liczba wypo�ycze�2 na zewn�trz na 1 pracownika1

8 067

6 773

5

Liczba udost�pnie�2 na 1 miejsce w czytelni

323

261

Wska�niki efektywno�ci

Lp.

WSKA�NIKI

woj. �l�skie 2011

Polska*

1

Liczba czytelnik�w na 100 mieszka�c�w

19,0

17,0

2

Liczba wypo�ycze�2 na zewn�trz na 100 mieszka�c�w

383

323

3

Liczba wypo�ycze�2 na 1 jednostk� inwentarzow�

1,00

0,90

4

Liczba udost�pnie�2 w czytelniach na 100 mieszka�c�w

74

78

5

Liczba wypo�ycze�2 na zewn�trz na 1 czytelnika

20,2

19,0

* wg danych za 2010 rok zawartych w „Zestawieniu zbiorczym o stanie i dzia�alno�ci sieci bibliotek publicznych w 2010 r.”, zamieszczonym na stronie WWW Biblioteki Narodowej

1) pracownicy merytoryczni pe�no i niepe�nozatrudnieni w osobach fizycznych

2) wypo�yczenia na zewn�trz i udost�pnianie na miejscu - ��cznie ksi��ki, czasopisma, pozosta�e zbiory nieelektroniczne oraz zbiory elektroniczne na no�niku fizycznym


Stopka Biblioteka �l�ska