SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI BIBLIOTEK PUBLICZNYCH
WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W 2012 R.
10. PODSUMOWANIE
W 2012 roku w działalności bibliotek publicznych województwa śląskiego zauważyć można było szereg zjawisk, które miały wpływ na ich całoroczną pracę. Biblioteki odnotowały zarówno osiągnięcia i sukcesy, jak i pewnego rodzaju niepowodzenia.
Zmniejszenie sieci placówek
Statystyka sporządzona do Urzędu Statystycznego wykazała poważny ubytek sieci bibliotecznej; aż 12 filii zostało zlikwidowanych, a tylko utworzono 2 nowe. Ten fakt przełożył się na pogorszenie dostępu do bibliotek i ich zbiorów, bo na 1 placówkę przypadało 5 740 mieszkańców przy średniej krajowej - 4 648.
Sytuacja formalno-prawna bibliotek nie uległa zmianie. Ta sama liczba bibliotek co w 2011 roku, pozostawała połączona z ośrodkami kultury lub stanowiła jednostkę urzędu.
Wprowadzona zmianami w przepisach prawa możliwość łączenia instytucji kultury, bardzo szybko zaowocowała w IV kwartale 2012 roku podjęciem przez rady gmin w Kobiórze i Ślemieniu, uchwał intencyjnych, dotyczących połączenia bibliotek gminnych z ośrodkami kultury.
Oceniając stan modernizacji placówek bibliotecznych w 2012 roku, stwierdzić należy brak spektakularnych wydarzeń np. związanych z oddaniem do użytku nowego obiektu bibliotecznego. Skupiono się natomiast na remontach, pracach termomodernizacyjnych, wyposażaniu placówek bibliotecznych w nowe meble biblioteczne, urządzenia komputerowe i związane z nimi sprzęty peryferyjne i sieciowe, sprzęty biurowe i AGD; wiele placówek bibliotecznych (w sześciu bibliotekach miejskich, jednej miejsko-gminnej, jedenastu gminnych) zmieniło swoje lokale przy okazji wyposażając je w nowe sprzęty.
Godny podkreślenia jest fakt postępującej komputeryzacji bibliotek. Już tylko 69 filii bibliotecznych nie zostało wyposażonych w komputery i pozbawionych jest dostępu do Internetu.
Komputeryzacja; Biblioteki publiczne województwa śląskiego w czołówce
Jak wynika z „Raportu o stanie komputeryzacji bibliotek publicznych w roku 2012”, zamieszczonym w „Bibliotekarzu” nr 2 z 2013 roku, biblioteki publiczne woj. śląskiego pod względem stanu komputeryzacji znajdują się na 2 miejscu w kraju. Z zamieszczonych tam wykresów wynika też, że procentowo więcej w naszym województwie, komputeryzuje się bibliotek wiejskich. Nie dziwi to, bowiem biblioteki na wsi miały możliwość uczestniczenia w Programie Rozwoju Bibliotek oraz w innych, kierowanych do nich programach, które wydatnie wsparły te biblioteki doposażając je w sprzęty komputerowe. Na 1 placówkę biblioteczną w naszym województwie przypada 5,2 komputera.
W kolejnym już roku można zaobserwować poprawę struktury wykształcenia pracowników działalności podstawowej. W stosunku do ogółu pracowników merytorycznych, pracownicy z przygotowaniem bibliotekarskim stanowili 85,1% (w 2011 - 84,5%), w tym z wykształceniem wyższym bibliotekarskim 38,7% (w 2011 r. - 38%). Warto też zwrócić uwagę na staż pracy bibliotekarzy i wiążące się z tym doświadczenie zawodowe; największą grupę stanowią bibliotekarze ze stażem 21-30 lat (31%), a ci najmłodsi, ze stażem do 5 lat - 17,5%.
W 2012 roku nie zmieniły się w zasadniczy sposób zasoby zbiorów. Wskaźnik zakupu obliczony według wpływów ze wszystkich źródeł finansowania wyniósł 11 wol./100 mieszkańców (wzrost o 1 wol. w stosunku do 2011 roku). Zakup ze środków samorządowych dał wskaźnik 5 wol./100 mieszkańców i pozostał na poziomie ubiegłego roku. Ta wielkość nabytków nowych książek, nie zagwarantowała odnowy zbiorów, bowiem ubytki (książki wycofane z bibliotek) przekroczyły wpływy o 149 657 woluminów. Wzrosły natomiast zakupy materiałów audiowizualnych, jak i zbiorów elektronicznych, co może być zjawiskiem postępującym wobec zmieniających się potrzeb użytkowników.
Podstawowy wskaźnik zasięgu czytelnictwa nie uległ zmianie i wyniósł 19 czytelników na 100 mieszkańców. Liczba czytelników przedstawiona w liczbach bezwzględnych jest niższa o 9 683 osoby niż w 2011 roku. Największy spadek w liczbie czytelników zanotowano w grupie wiekowej 20-24 lata oraz wśród uczniów i studentów, biorąc pod uwagę zawód. Największy wzrost liczby czytelników wystąpił w grupie wiekowej 45-60 lat i powyżej 60 lat.
Nowe zadania bibliotek
Biblioteki województwa śląskiego to nie tylko zbiory i ich czytelnicy, ale miejsce wielu wydarzeń kulturalnych, edukacyjnych, działań informacyjnych. To także miejsce nowych usług elektronicznych, które w porównaniu z rokiem ubiegłym zwiększyły się, w przeciwieństwie do tradycyjnych udostępnień i wypożyczeń, wśród których wystąpiły spadki. O 5 347 zwiększyła się liczba imprez oferowanych miejscowym społecznościom. Przy nieco mniejszej liczbie czytelników, zwiększyła się o 65 859 liczba odwiedzin; większa też była frekwencja na imprezach (o 72 198 użytkowników).
Punkt ciężkości działań bibliotek wyraźnie przesuwa się na realizację usług dotąd nietypowych, a które znajdują licznych odbiorców.
W 2012 roku kontynuowano Program Rozwoju Bibliotek Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. Biblioteki w nim uczestniczące miały możliwość udziału w różnych programach i szkoleniach im dedykowanym. Zorganizowano też i przeprowadzono II edycję Konkursu Gminnych Koalicji na Rzecz Rozwoju Bibliotek, którego celem była promocja wydarzeń kulturalno-społecznych, realizowanych przez biblioteki wspólnie z partnerami lokalnymi. Najlepsze projekty wykonane przez biblioteki zostały wyróżnione nagrodami rzeczowymi o łącznej wartości 20 tys. złotych.
Analizując wypowiedzi bibliotek na temat sukcesów i problemów w pracy, to wyraźnie widać, że wśród sukcesów najczęściej wymieniane są osiągnięcia związane z komputeryzacją procesów bibliotecznych, zakupem lub zmianą systemu bibliotecznego, zakupem sprzętów komputerowych; jako problemy najczęściej wymieniono te, które wiążą się z brakiem odpowiedniej bazy lokalowej i zmniejszeniem budżetów.
Poniżej przedstawiono porównanie sytuacji bibliotek publicznych województwa śląskiego w 2012 roku z sytuacją bibliotek publicznych w całym kraju.
Tabele zawierają wskaźniki dotyczące:
bazy materialno-organizacyjnej
obciążenia usługami
efektywności
Wskaźniki bazy materialno-organizacyjnej
|
Lp. |
WSKAŹNIKI |
woj. śląskie 2012 |
Polska* |
|---|---|---|---|
|
1 |
Liczba mieszkańców na 1 placówkę |
5 740 |
4 648 |
|
2 |
Powierzchnia użytkowa na 100 mieszkańców |
2,7 |
2,8 |
|
3 |
Miejsca w czytelniach na 100 mieszkańców |
0,22 |
0,29 |
|
4 |
Liczba książek i czasopism oprawnych na 100 mieszk. |
360 |
343 |
|
5 |
Zakup książek na 100 mieszk. (wg danych z K-03 GUS) |
7,8 |
7,2 |
|
6 |
Liczba komputerów na 1 placówkę |
5,2 |
4,7 |
Wskaźniki obciążenia usługami
|
Lp. |
WSKAŹNIKI |
woj. śląskie 2012 |
Polska* |
|---|---|---|---|
|
1 |
Liczba czytelników na 1 placówkę |
1 078 |
780 |
|
2 |
Liczba czytelników na 1 m2 |
6,8 |
5,9 |
|
3 |
Liczba czytelników na 1 pracownika1 |
395 |
275 |
|
4 |
Liczba wypożyczeń2 na zewnątrz na 1 pracownika1 |
7 968 |
5 288 |
|
5 |
Liczba udostępnień2 na 1 miejsce w czytelni |
305 |
231 |
Wskaźniki efektywności
|
Lp. |
WSKAŹNIKI |
woj. śląskie 2012 |
Polska* |
|---|---|---|---|
|
1 |
Liczba czytelników na 100 mieszkańców |
19,0 |
16,8 |
|
2 |
Liczba wypożyczeń2 na zewnątrz na 100 mieszkańców |
378 |
322 |
|
3 |
Liczba wypożyczeń2 na 1 jednostkę inwentarzową |
1,00 |
0,90 |
|
4 |
Liczba udostępnień2 w czytelniach na 100 mieszkańców |
70 |
66 |
|
5 |
Liczba wypożyczeń2 na zewnątrz na 1 czytelnika |
20,1 |
19,1 |
* wg danych za 2011 rok zawartych w „Zestawieniu zbiorczym o stanie i działalności sieci bibliotek publicznych w 2011 r.”, zamieszczonym na stronie WWW Biblioteki Narodowej
1) pracownicy merytoryczni pełno i niepełnozatrudnieni w osobach fizycznych
2) wypożyczenia na zewnątrz i udostępnianie na miejscu - łącznie książki, czasopisma, pozostałe zbiory nieelektroniczne oraz zbiory elektroniczne na nośniku fizycznym
