Biblioteka Śląska > Sprawozdania > 2016 > 5. Kadra

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI BIBLIOTEK PUBLICZNYCH
WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W 2016 R.

5.1. Struktura zatrudnienia

W bibliotekach samorządowych województwa śląskiego w 2016 roku zatrudnionych było ogółem 3.059 pracowników (razem z Powiatową Biblioteką Publiczną w Gliwicach i Biblioteką Śląską).

Stan zatrudnienia podaje poniższa tabela:

Grupa pracowników		Ogółem	Etaty przeliczeniowe	w tym
				pełnozatrudnieni	ryczałty
merytorycznych		2 140	1 976,98	1 765	375
administracyjnych		424	317,07	263	161
obsługi		495	355,90	215	280
Razem	2016	3 059	2 649,95	2 243	816
	2015	3 091	2 679,86	2 258	833

W stosunku do ogółu pracowników,	2016	2015
pracownicy merytoryczni stanowili –	70,0%	70,0%
pracownicy administracyjni stanowili –	13,8%	13,6%
pracownicy obsługi stanowili –	16,2%	16,4%

W podziale na kadrę bibliotek powiatów ziemskich i grodzkich oraz Powiatowej Biblioteki Publicznej w Gliwicach i Biblioteki Śląskiej zatrudnienie przedstawiało się następująco:

Powiaty ziemskie – ogółem 1.289 osób, w tym:

Grupa pracowników		Ogółem	Etaty przeliczeniowe	w tym		2016 %	2015 %
				pełno- zatrudnieni	ryczałty
merytorycznych		920	795,85	640	280	71,4	71,4
administracyjnych		182	86,66	42	140	14,1	14,0
obsługi		187	103,99	47	140	14,5	14,6
Razem	2016	1 289	986,50	729	560	100	100
	2015	1 282	981,16	721	561	100	100

Powiaty grodzkie – ogółem 1.545 osób, w tym:

Grupa pracowników		Ogółem	Etaty przeliczeniowe	w tym		2016 %	2015 %
				pełno- zatrudnieni	ryczałty
merytorycznych		1 070	1 033,51	981	89	69,3	69,4
administracyjnych		180	169,91	164	16	11,6	11,1
obsługi		295	238,91	155	140	19,1	19,5
Razem	2016	1 545	1 442,33	1 300	245	100	100
	2015	1 577	1 470,95	1 315	262	100	100

Powiatowa Biblioteka Publiczna w Gliwicach

Grupa pracowników		Ogółem	Etaty przeliczenniowe	w tym		2016 %	2015 %
				pełno- zatrudnieni	ryczałty
merytorycznych		3	2,75	2	1	75,0	75,0
administracyjnych		1	0,25	0	1	25,0	25,0
obsługi		0	0,00	0	0	0	0
Razem	2016	4	3,00	2	2	100	100
	2015	4	2,75	2	2	100	100

Biblioteka Śląska

Grupa pracowników		Ogółem	Etaty przeliczeniowe	w tym		2016 %	2015 %
				pełno- zatrudnieni	ryczałty
merytorycznych		147	144,87	142	5	66,5	66,2
administracyjnych		61	60,25	57	4	27,6	28,1
obsługi		13	13,00	13	0	5,9	5,7
Razem	2016	221	218,12	212	9	100	100
	2015	228	225,00	220	8	100	100

5.2. Kwalifikacje bibliotekarzy

Strukturę wykształcenia pracowników merytorycznych bibliotek samorządowych województwa śląskiego w 2016 roku ilustrują poniższe tabele:

Bibliotekarze etatowi

Grupa bibliotek	Wyższe bibliote- karskie	Wyższe inne	Wyższe zaw. licencjackie		Studium	Średnie bibliote- karskie	Średnie	Inne	Razem
			bibl.	inne
Biblioteki powiatów grodzkich	500 51,0%	101 10,3%	79 8,1%	7 0,7%	215 21,9%	27 2,8%	51 5,1%	1 0,1%	981
Biblioteki powiatów ziemskich	257 40,2%	96 15,0%	38 5,9%	18 2,8%	134 20,9%	17 2,7%	77 12,0%	3 0,5%	640
PBP w Gliwicach	1 50,0%	1 50,0%	0 0%	0 0%	0 0%	0 0 %	0 0%	0 0%	2
Biblioteka Śląska	48 33,8%	62 43,7%	2 1,4%	0 0%	4 2,8%	0 0%	20 14,1%	6 4,2%	142
Razem	806 45,7%	260 14,7%	119 6,7%	25 1,4%	353 20,0%	44 2,5%	148 8,4%	10 0,6%	1.765

Bibliotekarze zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy

Grupa bibliotek	Wyższe bibliote- karskie	Wyższe inne	Wyższe zaw. licencjackie		Studium	Średnie bibliote- karskie	Średnie	Inne	Razem
			bibl.	inne
Biblioteki powiatów grodzkich	25 28,2%	14 15,7%	5 5,6%	1 1,1%	19 21,4%	1 1,1%	23 25,8%	1 1,1%	89
Biblioteki powiatów ziemskich	73 26,1%	45 16,1%	11 3,9%	4 1,4%	52 18,6%	5 1,7%	87 31,1%	3 1,1%	280
PBP w Gliwicach	0 0%	1 100%	0 0%	0 0%	0 0%	0 0%	0 0%	0 0%	1
Biblioteka Śląska	1 20%	4 80%	0 0%	0 0%	0 0%	0 0%	0 0%	0 0%	5
Razem	99 26,4%	64 17,1%	16 4,3%	5 1,3%	71 18,9%	6 1,6%	110 29,3%	4 1,1%	375

Razem bibliotekarze
(etatowi i niepełnozatrudnieni)

Grupa bibliotek	Wyższe bibliote- karskie	Wyższe inne	Wyższe zaw. licencjackie		Studium	Średnie bibliote- karskie	Średnie	Inne	Razem
			bibl.	inne
Biblioteki powiatów grodzkich	525 49,1%	115 10,7%	84 7,9%	8 0,7%	234 21,9%	28 2,6%	74 6,9%	2 0,2%	1.070
Biblioteki powiatów ziemskich	330 35,9%	141 15,3%	49 5,3%	22 2,4%	186 20,2%	22 2,4%	164 17,8%	6 0,7%	920
PBP w Gliwicach	1 33,3%	2 66,7%	0 0%	0 0%	0 0%	0 0%	0 0%	0 0%	3
Biblioteka Śląska	49 33,3%	66 44,9%	2 1,4%	0 0%	4 2,7%	0 0%	20 13,6%	6 4,1%	147
2015	903 41,7%	314 14,6%	141 6,5%	28 1,3%	435 20,1%	61 2,8%	267 12,3%	15 0,7%	2.164
2016	905 42,3%	324 15,1%	135 6,3%	30 1,4%	424 19,8%	50 2,3%	258 12,1%	14 0,7%	2.140

Struktura wykształcenia pracowników merytorycznych
(etatowi i niepełnozatrudnieni)

5.3. Ocena stanu zatrudnienia i wynagradzania pracowników bibliotek

W 2016 roku zatrudnienie w bibliotekach publicznych wyniosło 3 059 osób, z tego 2 243 (73%) w pełnym wymiarze czasu pracy. Łączny wymiar zatrudnienia wyniósł 2 649,95 etatu przeliczeniowego. Liczba pracowników zmniejszyła się o 32 osoby, a liczba etatów przeliczeniowych zmniejszyła się o 29,91. W powiatach grodzkich udział pracowników merytorycznych wynosił 69,25%, a w powiatach ziemskich 71,37%. Struktura zatrudnienia wskazuje, że obecność pracowników pozamerytorycznych nie jest duża; w powiatach grodzkich – 30,7%, a w ziemskich – 28,62%. Najwięcej pracowników administracji i obsługi zatrudniają większe biblioteki. Obraz struktury zatrudnienia wynika głównie z zakresu obowiązków, z jakich wywiązuje się kadra. Funkcjonują również biblioteki, w których dyrektor lub kierownik wykonuje wszystkie merytoryczne i pozamerytoryczne prace. Biblioteki zatrudniające 1 pracownika merytorycznego (przy jednoczesnym braku osób administracyjnych i obsługi) funkcjonują w gminach: Dąbrowa Zielona, Szczyrk, Boronów. Średnia liczba pracowników na stanowiskach bibliotekarskich przypadających na 1 placówkę wynosi 2,71 osoby (2,5 etatu przeliczeniowego pracownika merytorycznego).

Efektywność pracy bibliotekarzy mierzoną obciążeniem czytelnikami i udostępnieniami przedstawia poniższa tabela:

	rok	obciążenie na etat przeliczeniowy
		Czytelnicy	Udostępnienia
Powiaty ziemskie	2015	402	9 509
	2016	392	9 289
Powiaty grodzkie	2015	433	10 058
	2016	432	10 075
Województwo śląskie	2015	397	9 301
	2016	396	9 218

W statystykach dotyczących obciążenia pracowników merytorycznych pod uwagę bierze się tylko bezpośrednią obsługę czytelnika. Nie wlicza się tu obszaru związanego z wieloma innymi zadaniami pracowników bibliotek. Wiele działań prowadzonych przez bibliotekarzy wynika z organizacji przez biblioteki przedsięwzięć kulturalnych, edukacyjnych, literackich oraz szkoleniowych. Liczbę bibliotekarzy z kwalifikacjami zawodowymi przedstawiają tabele umieszczone w punkcie 5.2.

Bibliotekarze wciąż podnoszą swoje kwalifikacje, podejmując studia oraz poszerzając swoją wiedzę dzięki udziałowi w szkoleniach, kursach, konferencjach. Wszystkie te formy edukacji pozwalają uzupełnić wiedzę i rozwinąć umiejętności. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych, uzupełnianie wiedzy i umiejętności odbywa się zarówno z inicjatywy pracodawcy jak i pracowników. Zgodnie z danymi GUS za 2016 rok 3 645 osób uczestniczyło w 26 973 godzinach szkoleń.

Wskaźnikiem określającym m.in. doświadczenie pracowników bibliotek jest staż pracy, a ten przedstawiał się następująco (dane bez Biblioteki Śląskiej):

Średnia płaca brutto w bibliotekach publicznych w 2016 r. przedstawia się następująco:

pracownicy	merytoryczni	administracji	obsługi
MBP	3 172	3 785	2 122
MGBP	3 198	3 652	2 049
GBP	3 178	3 464	1 956

Wynagrodzenia w bibliotekach publicznych nie są konkurencyjne, stanowią tym samym jeden z największych minusów pracy w tych instytucjach. Dla porównania można przytoczyć przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłaty nagród z zysku, które w grudniu 2016 r. wyniosło 4.635,02 zł (Dz. Urz. GUS z 2017 r. poz. 5). Poza tym niektórzy bibliotekarze, chcąc uniknąć zwolnienia, decydują się na pracę na niepełny etat.

5.4. Udział pracowników w doskonaleniu zawodowym

W 2016 roku kwalifikacje zawodowe podnosiło 66 bibliotekarzy, o 1 osobę mniej niż w roku poprzednim. Kształciło się 50 pracowników bibliotek miejskich, 2 pracowników bibliotek miejsko–gminnych i 14 pracowników zatrudnionych w bibliotekach szczebla gminnego.

Kierunki bibliotekarskie:

na studiach licencjackich bibliotekoznawczych kształciło się 6 osób w podziale:

• pracownicy bibliotek miejskich – 4 osoby

• pracownicy bibliotek gminnych – 2 osoby

na studiach magisterskich bibliotekoznawczych kształciło się 8 osób w podziale:

• pracownicy bibliotek miejskich – 5 osób

• pracownicy bibliotek gminnych – 3 osoby

na studiach podyplomowych w zakresie bibliotekoznawstwa kształciło się 11 osób w podziale:

• pracownicy bibliotek miejskich – 8 osób

• pracownicy bibliotek miejsko-gminnych – 1 osoba

• pracownicy bibliotek gminnych – 2 osoby

Łącznie na kierunkach bibliotekarskich i pokrewnych studiowało 35 osób, o 4 więcej niż w 2016 roku.

Pracownicy bibliotek (31 osób) studiowali także na:

• studiach licencjackich i inżynierskich (6 osób), wybierając m.in. kierunki: informatyka inżynierska, pedagogika wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne, teolog;

• studiach magisterskich (9 osób), wybierając m.in. kierunki: administracja i zarządzanie, etnologia, kulturoznawstwo, pedagogika wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne, psychologia, zarządzanie w administracji publicznej, zarządzanie zasobami ludzkimi;

• studiach podyplomowych (11 osób), wybierając m.in. kierunki: arteterapia, menedżerskie studia podyplomowe MBA, oligofrenopedagogika, prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, tyflopedagogika, zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy, zarządzanie kadrami i doradztwo zawodowe;

• studiach doktoranckich (5 osób) na kierunkach: bliotekoznawstwo, filologia polska, kulturoznawstwo.

5.5. Udział pracowników w innych formach doskonalenia

Kadra biblioteczna w 2016 roku uczestniczyła w wielu szkoleniach i konferencjach, które dotyczyły różnych obszarów związanych z działalnością merytoryczną, księgowością, prawem pracy oraz wieloma innymi aspektami dotyczącymi funkcjonowania instytucji kultury, jakimi są biblioteki. Bibliotekarze brali udział również w szkoleniach organizowanych przez inne biblioteki, m.in. powiatowe czy bibliotekę wojewódzką.

Szkolenia przygotowane przez Dział Instrukcyjno-Metodyczny Biblioteki Śląskiej prowadzono w ramach Programu Biblioteka+. Szkolenia dla bibliotekarzy 2016 (Instytut Książki), programów MKiDN oraz propozycji własnych.

Zorganizowano następujące szkolenia:

• Metody atrakcyjnego wykorzystania tabletów w pracy z czytelnikami (projekt Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego „Tablety w Twojej bibliotece”);

• Wykorzystanie nowych technologii do pracy w bibliotece („Motywator technologiczny”) w ramach programu grantowego MKiDN „Szkolenia dla bibliotekarzy 2016”;

• „Archiwum zakładowe w bibliotece – organizacja i prowadzenie”;

• Katalogowanie zbiorów w formacie MARC 21 w programie SOWA 2/MARC21;

• „ACADEMICA. Cyfrowa Wypożyczalnia Publikacji Naukowych”;

• „Akcja BILANS 2016”;

• „Teoretyczne i praktyczne aspekty zawierania umów licencyjnych przez biblioteki”.

W 2016 roku odbyła się również doroczna Konferencja Dyrektorów Bibliotek Publicznych Województwa Śląskiego. W programie znalazł się temat stanu i działalności bibliotek publicznych województwa śląskiego w 2015 r. w świetle danych statystycznych oraz sprawozdań opisowych, poruszono też obszary dotyczące prawa autorskiego. W czerwcu odbyło się Forum Dyrektorów Wojewódzkich Bibliotek Publicznych, podczas którego podjęto m.in. tematy związane z czytelnictwem, kadrami bibliotek oraz działalnością instrukcyjną.

Wybrane inne szkolenia, konferencje, narady, seminaria:

• „Czas pracy w 2016 roku – praktyczne warsztaty […]” (organizator/prowadzący: Ośrodek Kształcenia Samorządu Terytorialnego w Katowicach, uczestnik: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Będzinie);

• „Wydatki strukturalne. Sprawozdanie RB-WS oraz odpowiedzialność Dyrektora, Głównego Księgowego i pracowników Instytucji Sektora Finansów Publicznych po kolejnych zmianach przepisów (organizator/prowadzący: Ogólnopolski Instytut Nieruchomości oddział w Katowicach, uczestnik: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Będzinie);

• „Zmiany przepisów dotyczących działalności instytucji kultury […]” (organizator/prowadzący: Ośrodek Kształcenia Samorządu Terytorialnego w Katowicach, uczestnik: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Będzinie);

• Posiedzenie Zespołu ds. Rozwoju Deskryptorów Biblioteki Narodowej (organizator/prowadzący: Biblioteka Narodowa w Warszawie; uczestnik: Książnica Beskidzka)

• „Inspiracja – Innowacja – Integracja” (organizator/prowadzący: Miejska Biblioteka Publiczna w Gliwicach, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Bytomiu);

• „Bezpieczeństwo w bibliotece III” (organizator/prowadzący: Wyższa Szkoła Bankowa w Chorzowie, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Bytomiu);

• „Strefy innowacji” (organizator/prowadzący: Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, uczestnik: Biblioteka Miejska w Cieszynie);

• „Bardzo młoda kultura” (organizator/prowadzący: Regionalny Instytut Kultury w Katowicach, uczestnik: Biblioteka Miejska w Cieszynie);

• „Katalogi nowej generacji. Deskryptory BN” (organizator/prowadzący: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Będzinie, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Czeladzi);

• „Włącz książkę, włącz czytanie” (organizator/prowadzący: Regionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli WOM w Katowicach, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Dąbrowie Górniczej);

• „Operator kultury” (organizator/prowadzący: Regionalny Ośrodek Kultury w Katowicach, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Gliwicach);

• „Edukacja regionalna” (organizator: Regionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Katowicach, uczestnik: Powiatowa Biblioteka Publiczna w Gliwicach);

• „Zmiany przepisów dotyczące działalności instytucji kultury (nowelizacje Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej) (organizator/prowadzący: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej w Katowicach, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Jastrzębiu-Zdroju);

• „Dokumenty życia społecznego w badaniach i praktyczne ich wykorzystanie” (organizator/prowadzący: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Jastrzębiu-Zdroju);

• „Kreatywność i zabawa jako narzędzie w pracy biblioterapeutycznej” (organizator/prowadzący: Fundacja Serdecznik, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Jaworznie);

• „Prawo autorskie w bibliotekach publicznych” (organizator/prowadzący: Centrum Promocji Informatyki, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Jaworznie);

• „Książka dobrze zaprojektowana” (organizator/prowadzący: Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Katowicach);

• III Seminarium Biblioteka Nowa „Zarządzanie zmianą: jak przygotować zespół do nowych zadań” (organizator/prowadzący: Instytut Książki, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Katowicach);

• „Rozwój osobisty i dobre relacje personalne” (organizator/prowadzący: Centrum Szkoleniowe „PROFESJA” w Katowicach, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Knurowie);

• „Profesjonalny animator kultury” (organizator/prowadzący: Instytut Doradztwa Regionalnego i Europejskiego, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Lędzinach);

• „Otwarta, demokratyczna przestrzeń usługowa – czyli o architekturze bibliotek” (organizator/prowadzący: Instytut Książki, uczestnik: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Łaziskach Górnych);

• „Ochrona wizerunku dziecka w sieci” (organizator/prowadzący: Fundacja Szafa Gra, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna
  w Mikołowie);

• „Jak skutecznie korzystać z prawa do informacji publicznej” (organizator/prowadzący: Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fides, uczestnik: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Myszkowie);

• „Eduinspiracje” (organizator/prowadzący: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Piekarach Śląskich);

• „Nowe technologie w pracy bibliotekarza” (organizator/prowadzący: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Zawierciu, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Porębie);

• „Katalogi bibliotek a pozyskiwanie czytelników w teorii i praktyce” (organizator/prowadzący: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wodzisławiu Śląskim, uczestnik: Biblioteka Publiczna Miasta Pszów);

• „Sztuka zdobywania młodego czytelnika, czyli jak polubić czytanie” (organizator/prowadzący: Powiatowa Biblioteka Publiczna w Gliwicach, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Pyskowicach);

• „Skuteczne diagnozowanie potrzeb szkoleniowych kadr bibliotecznych – jako czynnik wzrostu jakości oferty kulturalnej biblioteki” (organizator/prowadzący: Dolnośląska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu/Instytut Książki, uczestnik: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Raciborzu);

• „Obsługa systemu Prolib w zakresie modułu Wypożyczalnia
  i Magazyn” (organizator/prowadzący: Sygnity Business Solution, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Rudzie Śląskiej);

• „Czytamy – wychowujemy” (organizator/prowadzący: Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Katowicach Filia w Pszczynie, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Siemianowicach Śląskich);

• „Umowy zlecenia i umowy o dzieło po zmianach od 01.01.2016” (organizator/prowadzący: Centrum Kształcenia Nauczycieli w Sosnowcu, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Sosnowcu);

• „Wyzwania PR – sztuka komunikowania się” (organizator/prowadzący: Golden Training, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Żorach);

• „Warsztaty dziennikarskie” (organizator/prowadzący: Miejski Ośrodek Kultury w Łazach, Uniwersytet Trzeciego Wieku w Łazach, uczestnik: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Łazach);

• „Bezpieczeństwo w sieci” (organizator/prowadzący: Urząd Miasta i Gminy w Ogrodzieńcu, uczestnik: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Ogrodzieńcu);

• „Jak uniknąć pułapek planując i rozliczając czas pracy” (organizator/prowadzący: Agencja Rozwoju i Promocji Ziemi Pszczyńskiej, uczestnik: Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna w Pszczynie);

• „Klik, klik – szybkie tworzenie prostych grafik komputerowych, filmików” (organizator/prowadzący: Biblioteka Miejska w Cieszynie, uczestnik: Miejska Biblioteka Publiczna w Strumieniu);

• „Sztuka czytania” (organizator/prowadzący: Książnica Beskidzka w Bielsku-Białej, uczestnik: Gminna Biblioteka Publiczna w Jasienicy);

• „Aplikacje w urządzeniach mobilnych” (organizator/prowadzący: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Zawierciu, uczestnik: Gminna Biblioteka Publiczna w Kroczycach);

• „Jak zadbać o komfort pracy bibliotekarza” (organizator/prowadzący: Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna w Pszczynie, uczestnik: Gminna Biblioteka Publiczna w Miedźnej);

• „Licencja Creative Commons” (organizator/prowadzący: Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Katowicach, Filia w Będzinie, uczestnik: Gminna Biblioteka Publiczna w Mierzęcicach).