Biblioteka Śląska > Sprawozdania > 2013 > 7. Czytelnictwo. Promocja. Działalność informacyjna

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI BIBLIOTEK PUBLICZNYCH
WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W 2013 R.

7.1. Zasięg czytelnictwa: obserwowane preferencje czytelnicze

W województwie śląskim odnotowano spadek zasięgu czytelnictwa zarówno w liczbie czytelników, jak i w ilości wypożyczeń i udostępnień zbiorów. W porównaniu z rokiem ubiegłym liczba udostępnień na miejscu i wypożyczeń na zewnątrz zmniejszyła się o 453 419 woluminów w porównaniu z rokiem poprzednim i wyniosła 20 261 442 jednostek inwentarzowych. W 2013 roku śląskie biblioteki odwiedziło też mniej czytelników niż w 2012 roku, różnica ta kształtuje się na poziomie 15 353 użytkowników. Proces ten spowodowany jest zapewne zmniejszającą się siecią placówek bibliotecznych (7 zlikwidowano, 3 powstały), malejącą liczbą mieszkańców miast, powszechnym dostępem do sieci Internet, jako źródła wiedzy, informacji i rozrywki, wciąż utrzymującym się niżem demograficznym.

Czytelnicy

W 2013 r. ogólna liczba zarejestrowanych czytelników wyniosła 852 508, to mniej o 15 353 użytkowników w zestawieniu z rokiem poprzednim. Największy spadek odnotowano wśród użytkowników w wieku 20-24 lata - 13 185 osób. Osłabienie zainteresowania usługami bibliotecznymi odnotowano także w grupie wiekowej 13-15, 16-19, 20-24 lata. Największy wzrost natomiast widoczny jest w grupie wiekowej powyżej 60 lat, czyli tzw. wieku poprodukcyjnym. Więcej czytają także osoby między 45 a 60 rokiem życia oraz grupa czytelników do lat 12.

Zestawienie za dwa ostatnie lata struktury czytelników wg wieku kształtuje się następująco:

grupa wiekowa	2013 rok	2012 rok	wzrost	spadek
ogółem	852 508	867 861		15 353
do lat 5	18 902	18 034	868
6-12 lat	101 435	98 952	2 483
13-15 lat	57 855	62 059		4 204
16-19 lat	87 773	95 790		8 017
20-24 lata	111 320	124 505		13 185
25-44 lata	252 041	254 061		2 020
45-60 lat	138 937	136 280	2 657
powyżej 60 lat	84 245	78 180	6 065

Czytelnicy w województwie śląskim wg kryterium wieku

Udział procentowy czytelników zgodnie z kryterium wieku w 2013 r.

Zestawienie za dwa ostatnie lata struktury czytelników wg zajęcia kształtuje się następująco:

grupa zawodowa	2013 rok	2012 rok	wzrost	spadek
ogółem	852 508	867 861		15 353
uczniowie	265 145	277 810		12 665
studenci	87 373	102 811		15 438
pracownicy umysłowi	184 707	181 522	3 185
robotnicy	81 912	80 827	1 085
rolnicy	1 784	1 782	2
inni zatrudnieni	30 120	27 755	2 365
pozostali	201 467	195 354	6 113

Czytelnicy w województwie śląskim wg kryterium zajęcia

Udział procentowy czytelników zgodnie z kryterium zajęcia w 2013 r.

Zasięg czytelnictwa

W 2013 roku wskaźnik zasięgu czytelnictwa w województwie śląskim wyniósł 19 czytelników w przeliczeniu na 100 mieszkańców i pozostaje niezmienny od kilku lat.

Powiaty ziemskie; średnia 16

Powiat ziemski	wskaźnik 2013	wskaźnik 2012
będziński	18	19
bielski	19	19
bieruńsko-lędziński	16	16
cieszyński	16	17
częstochowski	12	12
gliwicki	14	15
kłobucki	13	13
lubliniecki	15	15
mikołowski	18	18
myszkowski	11	11
pszczyński	17	17
raciborski	19	19
rybnicki	18	18
tarnogórski	18	18
wodzisławski	16	16
zawierciański	17	17
żywiecki	16	16

Zasięg czytelnictwa w przeliczeniu na 100 mieszkańców
(powiaty ziemskie)

Jak wynika z powyższego zestawienia najwyższe wskaźniki zasięgu czytelnictwa osiągnięto kolejno w powiatach:

• bielskim, raciborskim

• będzińskim, mikołowskim, rybnickim i tarnogórskim.

Powiaty grodzkie; średnia 19

Powiat grodzki	wskaźnik 2013	wskaźnik 2012
Bielsko-Biała	26	27
Bytom	8	8
Chorzów	16	16
Częstochowa	19	20
Dąbrowa Górnicza	16	17
Gliwice	21	20
Jastrzębie-Zdrój	30	29
Jaworzno	34	35
Katowice	22	22
Mysłowice	16	17
Piekary śląskie	13	15
Ruda śląska	11	11
Rybnik	22	20
Siemianowice śląskie	16	17
Sosnowiec	20	20
Świętochłowice	15	16
Tychy	19	20
Zabrze	17	18
Żory	18	17

Zasięg czytelnictwa w przeliczeniu na 100 mieszkańców
(powiaty grodzkie)

Należy zwrócić uwagę, że są miejscowości, w których wskaźnik zasięgu czytelnictwa jest bardzo niski i wynosi kilka procent - Koziegłowy 4%, Mykanów 5%, Włodowice, Istebna 6%, Gaszowice, Goleszów, Olsztyn, Popów po 7%.

Wypożyczenia i udostępnienia prezencyjne

W 2013 r. na zewnątrz wypożyczono 16 293 517 wol. książek, co w porównaniu z rokiem 2012 daje spadek o 220 526. Na miejscu zaś skorzystano z 1 336 979 wol. książek, to jest mniej o 110 507 w zestawieniu danych z rokiem minionym.

Średnia wypożyczeń książek, czasopism, zbiorów specjalnych na zewnątrz i na miejscu w przeliczeniu na 100 mieszkańców w województwie wynosi 440. Szczegółowy poziom wskaźnika wypożyczeń i udostępnień w powiatach ziemskich i grodzkich pokazują poniższe tabele.

Suma wypożyczeń zbiorów na miejscu i na zewnątrz w przeliczeniu na 100 mieszkańców w powiatach ziemskich; średnia 404

Powiat ziemski	wskaźnik 2013	wskaźnik 2012
będziński	489	496
bielski	502	478
bieruńsko-lędziński	397	391
cieszyński	312	304
częstochowski	268	278
gliwicki	332	338
kłobucki	254	266
lubliniecki	369	376
mikołowski	557	571
myszkowski	374	383
pszczyński	390	397
raciborski	512	525
rybnicki	455	450
tarnogórski	450	459
wodzisławski	399	391
zawierciański	520	552
żywiecki	302	302

Wypożyczenia i udostępnienia prezencyjne w przeliczeniu na 100 mieszkańców
(powiaty ziemskie)

Suma wypożyczeń zbiorów na miejscu i na zewnątrz w przeliczeniu na 100 mieszkańców w powiatach grodzkich; średnia 450

Powiat grodzki	wskaźnik 2013	wskaźnik 2012
Bielsko-Biała	700	747
Bytom	165	183
Chorzów	257	264
Częstochowa	421	434
Dąbrowa Górnicza	662	648
Gliwice	559	536
Jastrzębie-Zdrój	567	564
Jaworzno	578	577
Katowice	461	470
Mysłowice	395	386
Piekary śląskie	500	548
Ruda śląska	287	286
Rybnik	499	513
Siemianowice śląskie	382	401
Sosnowiec	424	448
Świętochłowice	444	483
Tychy	537	555
Zabrze	306	306
Żory	500	528

Wypożyczenia i udostępnienia prezencyjne w przeliczeniu na 100 mieszkańców
(powiaty grodzkie)

Jak widać w powyższych tabelach zmiany w ilości wypożyczeń i udostępnień w województwie przebiegły dość łagodnie. Najbardziej widoczny wzrost zainteresowania książką w bibliotekach powiatów grodzkich wystąpił kolejno w Gliwicach, Dąbrowie Górniczej, Jastrzębiu-Zdroju, Jaworznie i Rybniku. Spadek zaś najbardziej uwidocznił się w Piekarach Śląskich, Bielsku-Białej i Świętochłowicach.

W bibliotekach powiatów ziemskich największy wzrost wypożyczeń wystąpił w powiecie bielskim, największy spadek zanotowano w powiatach zawierciańskim i mikołowskim.

7.2. Wybrane przykłady wydarzeń kulturalnych, edukacyjnych, promocyjnych

Biblioteki publiczne województwa śląskiego podejmowały w 2013 roku szereg działań skierowanych do różnych grup mieszkańców - począwszy od pracy z najmłodszymi, nawet w wieku niemowlęcym i ich rodzicami, po spotkania i warsztaty z seniorami. Były organizatorami wielu ciekawych wydarzeń kulturalno-edukacyjnych.

Spotkania autorskie

Spotkania autorskie cieszyły się niesłabnącą popularnością, zwłaszcza, gdy zapraszani goście są dobrze znani i cenieni przez czytelników. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom swoich odbiorców organizowały ich coraz więcej. W bibliotekach gościli literaci, publicyści, dziennikarze, aktorzy, politycy, naukowcy; zestawienie wybranych gości przedstawia tabela poniżej:

Artur Andrus	Cieszyn
Elżbieta Bednarczyk	Będzin, Buczkowice, Cieszyn, Czerwionka-Leszczyny, Gaszowice, Gierałtowice, Goczałkowice-Zdrój, Imielin, Jaworzno, Jeleśnia, Kłobuck, Kamienica Polska, Kochanowice, Koniecpol, Kornowac, Krupski Młyn, Lelów, Lędziny, Mikołów, Myszków, Nędza, Panki, Pawłowice, Przystajń, Rudziniec, Rydułtowy, Siemianowice Śląskie, Sławków, Sosnowiec, Tarnowskie Góry, Zawiercie, Zbrosławice, Żarki, Żarnowiec, Żory, Żywiec
Paweł Beręsewicz	Brenna, Czechowice-Dziedzice, Dąbrowa Górnicza, Rybnik, Skoczów, Strumień, Tarnowskie Góry
Zofia Beszczyńska	Imielin, Katowice, Pszczyna, Tychy, Zawiercie
Marek Bieńczyk	Katowice, Racibórz
Katarzyna Bogucka	Katowice
ks. Adam Boniecki	Jaworzno
Marcin Brykczyński	Ożarowice, Sosnowiec
Ewa Chotomska	Psary
Sylwia Chutnik	Rybnik
Ola Cieślak	Jastrzębie-Zdrój
Maria Czubaszek	Czechowice-Dziedzice, Łazy, Świerklaniec
Mieczysław Czuma	Jastrzębie-Zdrój
Jakub Ćwiek	Imielin, Rybnik
Jacek Dehnel	Racibórz, Rybnik, Sosnowiec
Łukasz Dębski	Skoczów, Wodzisław Śląski
Wiesław Drabik	Gierałtowice, Koniecpol, Krupski Młyn, Miedźna, Pawłowice, Pietrowice Wielkie, Suszec, Wielowieś, Zawiercie
Anna Dziewit	Cieszyn, Czechowice-Dziedzice, Jastrzębie-Zdrój, Pszczyna, Racibórz
Katarzyna Enerlich	Cieszyn, Czeladź, Gliwice, Jasienica, Mysłowice, Pawłowice, Radziechowy-Wieprz, Ruda Ślaska, Sławków, Wodzisław Śląski, Zawiercie
Joanna Fabicka	Gliwice
Małgorzata Flis	Imielin, Ożarowice
Marta Fox	Lipowa, Łękawica, Radziechowy-Wieprz, Ruda Śląska, Świnna, Ujsoły
Agnieszka Frączek	Bojszowy, Cieszyn, Częstochowa, Gliwice, Jaworzno, Lubliniec, Łazy, Miedźna, Przyrów, Tychy, Zawiercie
Barbara Gawryluk	Brenna, Cieszyn, Gliwice, Lelów, Miedźna, Pszczyna, Racibórz, Sosnowiec
Andrzej Grabowski	Jastrzębie-Zdrój, Łazy, Ożarowice, Pawłowice, Psary, Siewierz, Sosnowiec, Wodzisław Śląski
Katarzyna Grochola	Imielin, Jaworzno
Małgorzata Gutowska-Adamczyk	Jastrzębie-Zdrój, Racibórz, Skoczów
Szymon Hołownia	Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Krzepice
Tomasz Jachimek	Cieszyn
Anna Janko	Sosnowiec, Świerklaniec
Roksana Jędrzejewska-Wróbel	Częstochowa
Manula Kalicka	Tychy
Robert Karwat	Irządze
Grzegorz Kasdepke	Będzin, Dąbrowa Górnicza, Krupski Młyn, Świerklaniec
o. Leon Knabit	Cieszyn, Istebna, Pawłowice, Strumień, Zabrze
Gaja Kołodziej	Mysłowice
Tomasz Kontny	Chorzów
Janusz Koryl	Ruda Śląska
Rafał Kosik	Sosnowiec
Barbara Kosmowska	Dąbrowa Górnicza, Jastrzębie-Zdrój, Katowice, Psary, Rydułtowy, Tarnowskie Góry, Wodzisław Śląski, Ustroń, Żory
Hanna Kowalewska	Ujsoły
Urszula Kozłowska	Cieszyn
Marek Krajewski	Gliwice, Jastrzębie-Zdrój, Kłobuck
Stanisław Krawczyk	Rybnik
Jarosław Kret	Pszczyna
Krystyna Lipka-Sztarbałło	Katowice
Ewa Lipska	Jaworzno
Edward Lutczyn	Imielin, Krzepice, Przystajń, Świerklaniec
Zbigniew Masternak	Bojszowy, Brenna, Pawłowice, Wisła
Leszek Mazan	Jastrzębie-Zdrój
Marcin Meller	Cieszyn, Czechowice-Dziedzice, Jastrzębie-Zdrój, Pszczyna, Racibórz
Grzegorz Miecugow	Bielsko-Biała
Arkadiusz Niemirski	Bestwina, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Racibórz, Sosnowiec
Jerzy Niemczuk	Cieszyn, Łaziska Górne, Mikołów
Ewa Nowak	Bojszowy, Imielin, Miedźna
Katarzyna Nowak	Racibórz
Artur Nowicki	Cieszyn, Wisła
Jan Nowicki	Ożarowice
Michał Ogórek	Bestwina
Joanna Olech	Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Myszków, Świętochłowice, Wodzisław Śląski
Anna Onichimowska	Będzin, Bieruń, Imielin, Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Poczesna
Marcin Pałasz	Bytom, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Lubliniec, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie, Świerklaniec, Wodzisław Śląski
Agata Passent	Katowice
Daniel Passent	Bielsko-Biała, Pszczyna
Hanna Pasterny	Racibórz
Romek Pawlak	Sosnowiec
Krzysztof Petek	Bestwina, Pawłowice, Racibórz, Świętochłowice
Wioletta Piasecka	Krzepice, Przystajń
Renata Piątkowska	Gliwice, Goczałkowice-Zdrój, Konopiska, Łazy, Mikołów, Ożarowice, Poczesna, Radzionków, Racibórz, Ruda Śląska, Rybnik, Ślemień, Świerklaniec
Andrzej Pilipiuk	Rybnik
Małgorzata Piekarska	Imielin, Jastrzębie-Zdrój, Katowice, Wodzisław Śląski
Eliza Piotrowska	Imielin, Jastrzębie-Zdrój, Mysłowice
Andrzej Poniedzielski	Tychy
Jakub Porada	Bielsko-Biała
Remigiusz Rączka	Gliwice, Jaworzno
Dariusz Rekosz	Bojszowy, Czeladź, Gliwice, Łazy, Pszczyna, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Siewierz, Sosnowiec, Rybnik, Wodzisław Śląski
Barbara Rosiek	Częstochowa, Jaworzno
Tadeusz Ross	Siemianowice Śląskie, Zabrze
Joanna Rudniańska	Bielsko-Biała, Dąbrowa Górnicza, Jaworzno
Michał Rusinek	Psary, Rybnik
Barbara Rybałtowska	Czernichów, Jasienica, Koszarawa, Poręba, Strumień, Ujsoły, Zawiercie
Dorota Segda	Jaworzno
Jerzy Skoczylas	Katowice
Joanna Sorn-Gara	Goczałkowice-Zdrój, Pszczyna
ks. Kazimierz Sowa	Bielsko-Biała
Dorota Stalińska	Tychy
Ewa Stadtmüller	Jastrzębie-Zdrój
Zofia Stanecka	Rybnik, Tychy
Andrzej Stasiuk	Bielsko-Biała, Jaworzno, Rybnik, Żory
Małgorzata Strękowska-Zaremba	Ruda Śląska, Tarnowskie Góry, Wodzisław Śląski, Zabrze
Mariusz Szczygieł	Katowice, Rybnik
Marek Szołtysek	Gliwice, Lędziny, Miedźna, Siemianowice Śląskie
Kazimierz Szymeczko	Cieszyn, Częstochowa, Gliwice, Goczałkowice-Zdrój, Sosnowiec
Władysław Śliwoń	Będzin
Wojciech Tochman	Racibórz, Rybnik
Marek Tomalik	Tarnowskie Góry
Szczepan Twardoch	Racibórz, Sosnowiec
Maria Ulatowska	Imielin
Tanya Valko	Godów, Rydułtowy
Krzysztof Varga	Katowice
Paweł Wakuła	Ożarowice, Sosnowiec
Juliusz Wątroba	Jasienica
Wojciech Widłak	Katowice, Mysłowice, Rybnik
Mariusz Wilk	Katowice
Łukasz Wierzbicki	Bojszowy
Łukasz Zabdyr	Jastrzębie-Zdrój
Dorota Zawadzka	Zbrosławice

Wykłady, sesje i prezentacje popularnonaukowe, konkursy, wystawy, koncerty

Biblioteki w swojej codziennej pracy proponowały bogatą ofertę wykładów, sympozjów, sesji popularnonaukowych i konferencji. Coraz bardziej popularne są organizowane spotkania z ludźmi nauki, czy specjalistami przeróżnych dziedzin, w czasie których poruszana jest modna i aktualna problematyka społeczna. Przybierają one często formę paneli dyskusyjnych czy konwersatoriów, podczas których słuchacze zabierają głos komentując omawiany problem, dzieląc się własnymi spostrzeżeniami i uwagami.

Biblioteki stają się centrami edukacyjnymi, w których można podjąć kursy e-learningowe, nauczyć się obsługi komputera, czy konkretnego programu, podjąć naukę języka obcego, itp.

Wiele bibliotek wzbogacając ofertę kulturalną organizowało dla swoich czytelników liczne wieczorki literackie, koncerty, popisy muzyczno-taneczne.

W bibliotekach coraz częściej można spotkać się ze specjalistami z różnych dziedzin, organizowane są poradnie, gdzie można zasięgnąć opinii psychologa, logopedy, prawnika a nawet lekarza.

Poniżej wymieniono tylko kilka przykładowych inicjatyw, jakie podjęto w 2013 roku.

Bielsko-Biała	Historyczne czwartki - program popularyzujący historię miasta i regionu.
	Festiwal Literackie Pogranicze - program, w ramach którego zrealizowano festiwale kultury słowackiej, węgierskiej i czeskiej.
Bobrowniki	Wieczór z gwiazdą - spotkania z aktorami Zbigniewem Zamachowskim, Rafałem Cieszyńskim oraz kucharzem Karolem Okrasą.
Buczkowice	Jesienne Dni Literatury - impreza cykliczna bogata w spotkania i zabawy z książką.
Bytom	Wędrujący Żółty Regał - akcja o charakterze promocyjnym i społecznym. Wędrujący regał krążył po mieście, w określonych miejscach (kawiarnie, herbaciarnie, cukiernie, itp.) można było oddać, wypożyczyć książkę.
	Akademia zdrowia - projekt podejmujący problemy profilaktyki uzależnień, promocji zdrowego stylu życia, edukacji prozdrowotnej i proekologicznej.
	Bytomskie Spotkania Historyczne - projekt realizowany wspólnie z IPN.
Cieszyn	Międzynarodowy Festiwal Czytania nad Olzą - wydarzenie promujące czytanie i książkę dla dzieci organizowany przez Miejską Bibliotekę w Cieszynie. W ramach festiwalu odbyły się liczne warsztaty, spotkania, występy, kiermasze.
	Projekt Solidarność międzypokoleniowa - „Jestemy sobie potrzebni” w ramach, którego odbywały się warsztaty komputerowe i teatralne.
Czechowice-Dziedzice	Kultura jest modna - projekt rozwijający artystyczne zamiłowania mieszkańców.
	Kawa i Czekolada - polsko-czeskie spotkania w bibliotece poświęcone literaturze, historii połączone z warsztatami twórczymi.
Częstochowa	Festiwal dekonstrukcji słowa „Czytaj” - impreza promującą słowo pisane.
Dąbrowa Górnicza	Blues na schodach - wspólne muzykowanie dla miłośników bluesa.
MBP Gliwice	Tropem książkowych detektywów - konkurs dla dzieci i dorosłych.
	Literackie piątki w bibliotece - cykl spotkań z literatami i ciekawymi ludźmi.
PBP Gliwice	Pierwsza Giełda Współpracy bibliotek publicznych i szkolnych - spotkanie umożliwiające prezentację działalności poszczególnych bibliotek i wymianę doświadczeń.
	Ludowość w literaturze śląskiej - V Powiatowa Konferencja Regionalna.
Godów	Spotkania ludzi z pasją - projekt skupiający lokalnych twórców, ludzi posiadających różnorodne zainteresowania, pasje tworzenia.
Jastrzębie-Zdrój	Jastrzębski Przystanek Literacki - ogólno-miejski projekt czytelniczy.
	Babiniec - comiesięczne spotkania kobiet.
	Kawiarenka „Pod Sową” - to cykl comiesięcznych spotkań organizowanych z myślą o osobach dorosłych i starszych m.in. słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Różnorodna tematyka i forma spotkań: wykłady, koncerty muzyczne, wieczory poezji; zachęca uczestników do interesującego i ciekawego zagospodarowania czasu wolnego i do rozbudzenia własnych zainteresowań.
	FilmOFFisk - V edycja festiwalu kina niezależnego. Ideą festiwalu było, jak co roku, przedstawienie i promowanie kina niezależnego.
	Wakacyjna Akademia - międzypokoleniowe warsztaty dla młodzieży i dorosłych
Jaworzno	Spotkania z podróżnikami - promujące tematykę krajoznawczą, kulturalną i przyrodniczą omawianego tematu.
	Klub Teatralny - cykliczne zajęcia skierowane do miłośników teatru.
	Bliżej prawa - profesjonalne, cotygodniowe porady prawne.
	Literackie delicje - projekt mający na celu wprowadzenie literatury do przestrzeni publicznej.
Katowice	Głośno o książkach - happening z różą - zorganizowano na terenie Ronda im. Generała Jerzego Ziętka w Katowicach happening, podczas którego wszyscy chętni mogli wziąć udział w głośnym czytaniu fragmentów wybranych przez siebie książek, które później otrzymali w prezencie.
	Ogród kulturalno-edukacyjny - wygospodarowany teren zielony przy jednej z filii służący integracji społecznej i organizowaniu plenerowych imprez bibliotecznych.
	Zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży oraz stworzenie w siedzibie Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Katowicach punktu wymiany książek dla krwiodawców.
Koziegłowy	Pierwszy krok w cyfrowy świat - warsztaty komputerowe.
Mikołów	Akademia Rozwoju Osobistego dla Dorosłych - seria spotkań, szkoleń i warsztatów.
	Ogólnopolski Konkurs Filmów Amatorskich i Niezależnych.
Pawłowice	Klub Czytelnika - comiesięczne imprezy dla pasjonatów literatury połączone ze spotkaniami z ciekawymi ludźmi.
Psary	Akademia dla Każdego - biblioteczny odpowiednik Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
Pszczyna	Cykl 8 wykładów otwartych.
	Gra miejska 1Noc z książką: Stowarzyszenie Umarłych Poetów.
Racibórz	Rodzinne czytanie Fredry - happening czytelniczy.
	Ryszard Kincel 1933-2004 - konferencja naukowa powięcona dr. Ryszardowi Kinclowi w rocznicę 80. urodzin.
	Nocka dla rodziców - wieczorna impreza czytelnicza dla dzieci i ich rodziców.
Rybnik	Rybnickie Dni Literatury - spotkania autorskie.
Sosnowiec	IX Sosnowieckie Dni Literatury - projekt, który służy rozbudzeniu zainteresowania czytelnictwem jako formą edukacji kulturalnej oraz integracji środowisk, do których Biblioteka adresuje swoją ofertę współpracy.
	Kino w Bibliotece to projekt mający na celu edukację filmową publiczności z terenu miasta i regionu.
Świerklaniec	Aktor, malarz, pisarz, poeta, rysownik.... Jeden dzień z artystą - warsztaty artystyczne dla czytelników.
Wisła	Życie i działalność Anny Szalbót ps. Rachela, beskidzkiej łączniczki w 70. Rocznicę bohaterskiej śmierci.
Żory	Klub czytających rodzin Czytalińscy.
	Książka dla 3-latka - bajkowe spotkania z przedszkolakami, podczas których maluchom rozdawane są książki.

Niesłabnącą popularnością cieszyły się nadal w województwie śląskim Dyskusyjne Kluby Książki (DKK). Ich liczba z roku na rok rośnie. W 2013 roku działało 81 Dyskusyjnych Klubów Książki, w tym 21 dziecięcych i młodzieżowych w 41 bibliotekach w tym w: Bestwinie (3), Będzinie (2), Bielsku-Białej (8), Buczkowicach, Bytomiu (3), Chorzowie, Cieszynie, Czeladzi (2), Częstochowie (5), Dąbrowie Górniczej (2), Gliwicach (2), Jastrzębiu-Zdroju, Jaworznie, Katowicach (MBP - 12, B.Ś. - 2), Kłobucku, Knurowie, Koszarawie, Krzepicach, Kuźni Raciborskiej, Łazach, Mysłowicach, Pilicy, Porębie, Przystajni, Raciborzu, Radziechowach-Wieprzu, Rudzie Śląskiej (2), Rybniku (2), Siemianowicach Śląskich (2), Sławkowie, Świerklańcu, Tarnowskich Górach, Tychach (3), Ustroniu, Wilkowicach, Wodzisławiu Śląskim, Zabrzu (2), Zawierciu (2), Żorach (2) i Żywcu (2).

7.3. Czytelnictwo dzieci i młodzieży - problemy, obserwacje

Czytelnictwo dzieci i młodzieży odgrywa niezmiernie ważną rolę zarówno w ich rozwoju, jak i procesie systematycznego kształcenia i wychowania. Biblioteki dziecięce XXI wieku powinny dostarczać wysokiej jakości usług, wspierać wczesne czytanie, czytanie w rodzinie i czytanie przez całe życie. Obserwowany od jakiego czasu w bibliotekach zwrot w kierunku najmłodszych - kilkuletnich czytelników zaczyna przynosić efekty. Świadczone dla nich usługi, tworzenie przyjaznej przestrzeni skutkuje wzrostem ich liczby w bibliotekach, mimo, iż grupa ta jest dość trudna, bo szybko zmieniają się jej zainteresowania czytelnicze. Sytuacji pełnego zaspakajania ich potrzeb literackich nie ułatwia także system edukacji - kanony lektur mimo częstych zmian nie odpowiadają potrzebom czy oczekiwaniom najmłodszych. Czytają z przymusu lektury, które nie odpowiadają ich zainteresowaniom, tym samym często zrażając się do książki.

7.3.1. Współpraca z rodzicami, organizacjami i instytucjami w zakresie animacji czytelnictwa dzieci i młodzieży

Obserwowany w 2013 r. wzrost zainteresowania dzieci do lat 12 książką jako formą edukacji i rozrywki napawa optymizmem, choć martwi fakt dalszego spadku czytelnictwa w grupie uczniów i studentów. Biblioteki z myślą o nich stale wzbogacają swój księgozbiór zarówno w tradycyjnej formie książki czarnodrukowej i w postaci cieszących się coraz większą popularnością nagrań w wersji cyfrowej. Podejmują się realizacji rozmaitych form animacji czytelniczej i kulturalnej, by zainteresować ich swoją ofertą i sprostać ich oczekiwaniom.

Rozwój czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży szkolnej ma ścisły wpływ na ich ogólny rozwój intelektualny, dlatego powinien być traktowany jako ważny czynnik w kształtowaniu ich osobowości. Dzięki książkom czytelnik wzbogaca swoje słownictwo, staje się wrażliwszy, rozbudza swoją wyobraźnię, rozwija kompetencje intelektualne i czytelnicze, pobudza myślenie, rozwija się emocjonalnie i estetycznie. Pozyskiwanie właściwych zbiorów bibliotecznych trafiających w gusta czytelników oraz umiejętne kierowanie procesem czytelniczym według upodobań i zainteresowań dziecka wymaga dużego wysiłku ze strony bibliotekarzy, rodziców, nauczycieli.

Dobrym, skutecznym i coraz popularniejszym działaniem podejmowanym przez biblioteki jest uczestnictwo bibliotekarza na zebraniach rodziców organizowanych w szkołach. Jest to świetna okazja nie tylko do wypromowania się, ale i do przekazania podstawowych informacji o zasadach działania czy podejmowanych inicjatywach.

Działalność edukacyjna bibliotek publicznych postrzegana jest stale jako najważniejsza. Biblioteki realizują ją przez szeroko pojętą edukację czytelniczą i medialną, organizują lekcje biblioteczne, warsztaty, pogadanki, wystawy edukacyjne, spotkania ze specjalistami z różnych dziedzin i inne formy wspierające zdobywanie wiedzy przez osoby uczące się. Dużą popularnością cieszą się liczne konkursy, zabawy, imprezy plenerowe, wycieczki, koncerty czy spotkania autorskie. Biblioteki włączają się w obchody uroczystości i jubileuszy związanych z bohaterami literackimi, twórcami książek, biorą udział w krajowych i międzynarodowych akcjach czytelniczych.

Ważnym aspektem działalności bibliotek jest zwrócenie uwagi opinii publicznej na fakt, że biblioteka jest miejscem przyjaznym dla wszystkich, wartym odwiedzenia i gotowym do wszechstronnego współdziałania. Biblioteki muszą być postrzegane jako miejsca atrakcyjne, bezpieczne, pozbawione barier w dostępie.

7.3.2. Najważniejsze przykłady form pracy z dziećmi i młodzieżą

Biblioteki publiczne wychodząc naprzeciw potrzebom i odpowiadając oczekiwaniom młodych ożywiały czytelnictwo dziecięce w różnoraki sposób, starając się spełniać jak najlepiej oczekiwania swoich odbiorców. Liczą oni, że biblioteki będą odpowiednio przygotowane, zapewnią dostęp do różnorodnych źródeł informacji, nowych wydawnictw książkowych, czasopism i Internetu. Biblioteka musi iść z duchem czasu nie tylko w kwestii księgozbioru, ale i zagospodarowania przestrzeni, zwłaszcza dla grup najmłodszych czytelników. Większość placówek dostrzega ten problem. Świadczyć o tym mogą organizowane kąciki malucha czy aranżacje trafiające w gusta młodych, w których czują się dobrze.

Współczesna biblioteka nie może być tylko wypożyczalnią książek - musi podejmować się prowadzenia różnych, często innowacyjnych form pracy z użytkownikiem. W celu pełniejszego odbioru kultury przez młodego czytelnika bibliotekarze otwierają się na ich pomysły, oczekiwania czy postulaty. Niejednokrotnie są to inicjatywy oddolne, wychodzące od użytkowników. Tylko dostosowane i adekwatne działania bibliotek pozwalają im pozyskać nowe rzesze czytelników, wychowywać je na dojrzałych pasjonatów literatury.

Codziennością wielu bibliotek dziecięcych są już od lat głośne czytania, spotkania autorskie i różnorodne formy pracy edukacyjnej. Miniony rok obfitował w wiele takich przedsięwzięć. Poniżej przedstawiamy wybrane z nich:

Biblioteka	Podejmowana inicjatywa
Będzin	Wiedza, ruch, teatr - międzybiblioteczny turniej wiedzy o bibliotece.
Bielsko-Biała	Bajkowa parada - happening czytelniczy połączony z paradą bajkowych postaci.
	Biblioteka Kocha Smyka - to cykl spotkań dla dzieci w wieku przedszkolnym.
Bojszowy	Rodzinna Akademia Zabawy - cotygodniowe spotkania z najmłodszymi czytelnikami i ich opiekunami.
Bytom	Warsztaty animacji poklatkowej zakończone stworzonym przez czytelników filmem animowanego.
	Kącik Artystyczny „KreaTYwnia” - warsztaty, których celem jest rozbudzenie u dzieci wrażliwości artystycznej, nauczenie ich kreatywnego patrzenia na świat oraz rozwijanie i doskonalenie zdolności manualnych.
Chorzów	Urodziny w bibliotece - oferta skierowana jest dla dzieci w wieku 7 do 12 lat. Bibliotekarze przygotowują zabawy na podstawie wybranej przez solenizanta książki, natomiast rodzice zapewniają zaproszonym gościom poczęstunek.
Cieszyn	VI Międzynarodowy Festiwal czytania nad Olzą Dzieci lubią książki - książki lubią dzieci.
Czechowice-Dziedzice	Kulturkowo - zajęcia rozwijające potencjał twórczy dzieci w wieku 1,5-3 lat.
	Klub Małego Artysty - zajęcia integracyjne dla najmłodszych dzieci w wieku 1-4 lat.
Czeladź	Wakacje z eksperymentem - zajęcia edukacyjne.
Częstochowa	Rozczytana rodzina - spotkania czytelnicze dla rodzin.
Dąbrowa Górnicza	FESTIWAL KULTURY „ZAGŁĘBIEWOOD„ - II edycja dąbrowskiego festiwalu kultury, na którą składały się spotkania autorskie, koncerty, spektakle teatralne, przeglądy kabaretowe i filmowe.
	Podróże po literaturze - cykl spotkań z pisarzami i ilustratorami książek dla dzieci i młodzieży.
	LIGA MŁODYCH PRZEDSIĘBIORCÓW - III edycja przedsięwzięcia skierowanego do uczniów szkół gimnazjalnych, będącego propozycją rozwinięcia podstawy programowej z zakresu przedsiębiorczości.
Gliwice	Kreatywna Noc Gimnazjalistów - warsztaty psychologiczne.
Godów	SZOŁ - młodzieżowe warsztaty wokalno-instrumentalne zakończone wyjazdem do profesjonalnego studia nagrań.
	Ważne sprawy naszych pociech - cykl spotkań z przedszkolakami i ich opiekunami.
Jastrzębie-Zdrój	Andersenada - projekt literacki zorganizowany z okazji Międzynarodowego Dnia Książki dla Dzieci oraz Międzynarodowego Dnia Książki i Praw Autorskich. W ramach przedsięwzięcia zorganizowano: warsztaty dziennikarskie, lekcje multimedialne, warsztaty ilustratorskie i czytelnicze, rodzinne warsztaty plastyczne oraz „Zaczarowaną Noc z Andersenem”.
	Czytusie - spotkania dla maluchów i ich rodziców.
	Wielkie sprawy małych ludzi - cykl warsztatów literacko-plastycznych poruszających ważne aspekty życia młodego człowieka.
Jaworzno	Generacje-Kreacje - „Klub czytających dziadków.”
	Bobas w bibliotece - zajęcia edukacyjne, poradnicze dla młodych rodziców.
	Zdrajca czy bohater? - Spór o Stanisława Poniatowskiego - historyczna debata uczniów jaworznickich liceów.
	Mój wybór - moje życie - projekt edukacyjno-kulturalny mający na celu pomoc młodym ludziom w dokonywaniu najważniejszych życiowych wyborów.
Katowice	Urodziny Marabuta - blok zabaw literacko-plastycznych dla dzieci z okazji urodzin ptaka zorganizowany na terenie śląskiego ZOO.
Kłobuck	Młodzi - młodszym - warsztaty dla młodzieży połączone z nagraniem audiobooków z bajkami i wierszami dla dzieci.
Poręba	Dziecięcy Klub Filmowy.
Racibórz	Zbuntowani dla Bibliotek - noc w bibliotece.
	Imieniny Mikołajka - impreza literacka pod patronatem Instytutu Francuskiego i Ambasady Francji.
Radziechowy-Wieprz	Od papieru czerpanego do e-booka - szereg spotkań tematycznych i warsztatów dla dzieci i młodzieży.
Rędziny	Moja miejscowość w oczach dzieci i historii - cykl warsztatów literacko-plastycznych dotyczących historii gminy.
Ruda Śląska	Nie zmarnuj swojego życia - akcja profilaktyczna o zdrowym stylu życia i zgubnym wpływie uzależnień.
Rybnik	Biblioteka na trzepaku - spotkania plenerowe.
Rydułtowy	Tańczę, biegam, podskakuję, ruch to zdrowie - dobrze się z tym czuję - autorski program czytelniczy.
Siewierz	Noc detektywów.
Sosnowiec	Detektywistyczna Akademia Literatury - cykl spotkań autorskich z twórcami polskiej literatury detektywistyczno-przygodowej.
Szczekociny	Korowód bajkowy - warsztaty malarskie, inscenizacje mające na celu rozwijanie zainteresowań oraz potencjału twórczego i intelektualnego dzieci i młodzieży.
Ślemień	Akademia Młodego Naukowca - cykliczne zajęcia rozwijające zainteresowania dzieci i młodzieży z zakresu nauk ścisłych.
Świerklaniec	Akademia Małych-Ciekawych - alternatywna forma edukacji przedszkolnej w bibliotece.
Świętochłowice	Podróże z książką w walizce - literackie podróże po różnych zakątkach świata w przedszkolach.
	Klub Gier Planszowych PIONEK - cotygodniowe rozgrywki w gry planszowe.
Tychy	M jak Mama - spotkania dla młodych mam i ich pociech.
Wodzisław Śląski	Książka otwiera nam świat projekt popularyzujący czytelnictwo wśród dzieci i młodzieży.
Żory	„Książka dla Trzylatka” - projekt propagujący czytanie od najmłodszych lat zachęcający rodziców do kontaktu z książką i biblioteką. W ramach projektu dzieci otrzymywały książeczki a rodzice materiały informacyjne dot. korzyści płynących z głośnego czytania.
Żywiec	Bajkowa noc nauki w bibliotece.

Dużym powodzeniem w śląskich bibliotekach cieszy się niezmiennie całonocna impreza „Noc z Andersenem”, międzynarodowe przedsięwzięcie organizowane z okazji Międzynarodowego Dnia Książki Dziecięcej i urodzin J.Ch. Andersena. W ubiegłym roku urodziny duńskiego baśniopisarza obchodziły biblioteki (w niektórych bibliotekach nawet na kilku filiach jednocześnie) w: Będzinie, Boronowie, Czechowicach-Dziedzicach, Czernichowie, Dąbrowie Górniczej, Gliwicach, Herbach, Imielinie, Jasienicy, Jastrzębiu-Zdroju, Kobiórze, Lędzinach, Lublińcu, Łaziskach Górnych, Orzeszu, Pszczynie, Raciborzu, Suszcu, Ślemieniu, Świerklańcu, Tychach, Żorach. Biblioteki w Goczałkowicach-Zdroju, Myszkowie, Skoczowie i Zbrosławicach dla odmiany uczciły urodziny Andersena organizując zamiast całonocnej imprezy baśniowy wieczór.

Nocne zabawy w bibliotekach tak przypadły do gustu dzieciom, że część z nich organizuje je nawet kilkakrotnie w ciągu roku z różnymi tematami przewodnimi.

Biblioteki włączyły się aktywnie w obchody Ogólnopolskiego Tygodnia Czytania Dzieciom, Światowego Dnia Pluszowego Misia, Dnia Bezpiecznego Internetu, Międzynarodowego Dnia Książki dla Dzieci, Światowego Tygodnia Przedsiębiorczości, Festiwalu NORDALIA i wielu innych. Biblioteki organizują w swoich placówkach zajęcia dla dzieci i młodzieży podczas przerw w nauce szkolnej, wakacji letnich i ferii zimowych.

Liczne inicjatywy podejmowane przez biblioteki związane były z obchodzonym w 2013 r. Rokiem Juliana Tuwima. W ramach uczczenia pamięci poety organizowano liczne konkursy, wystawy, zabawy dla dzieci, pogadanki. W obchody jubileuszu zaangażowały się m.in. biblioteki w: Będzinie, Bielsku-Białej, Bieruniu, Blachowni, Bobrownikach, Boronowie, Bytomiu, Cieszynie, Czernichowie, Częstochowie, Dąbrowie Górniczej, Gierałtowicach, Gliwicach, Goczałkowicach-Zdroju, Hażlachu, Irządzach, Istebnej, Jasienicy, Jastrzębiu-Zdroju, Jaworznie, Jeleśni, Kobiórze, Koniecpolu, Koziegłowach, Kozach, Krzyżanowicach, Lelowie, Lędzinach, Lublińcu, Mierzęcicach, Mikołowie, Milówce, Myszkowie, Opatowie, Pankach, Pawłowicach, Pawonkowie, Piekarach Śląskich, Poraju, Porąbce, Porębie, Pszowie, Raciborzu, Rędzinach, Rudzie Śląskiej, Rudniku, Rudzińcu, Siemianowicach Śląskich, Sławkowie, Sosnowcu, Suszcu, Szczyrku, Świerklańcu, Świerklanach, Świętochłowicach, Świnnej, Tarnowskich Górach, Tychach, Tworogu, Węgierskiej Górce, Wiśle, Wodzisławiu Śląskim, Wojkowicach, Zabrzu, Żarkach, Żarnowcu, Żorach, Żywcu.

7.4. Obsługa specjalnych grup użytkowników bibliotek

Jednym z zadań bibliotek publicznych jest upowszechnianie książki i rozwijanie czytelnictwa. Zakresem swojej działalności instytucje te obejmują nie tylko czytelników niepełnosprawnych, ale również osoby chore, seniorów oraz grupy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Biblioteki publiczne województwa śląskiego starają się w sposób wszechstronny zaspokoić potrzeby czytelnicze tej grupy odbiorców. Nie ograniczają się tylko do obsługi osób mogących dotrzeć do placówki bibliotecznej, lecz również wychodzą naprzeciw, zakładając filie i punkty biblioteczne w szpitalach, domach pomocy społecznej i zakładach karnych lub prowadząc usługę „Książka na telefon”. Organizują także regularne zajęcia kulturalno-oświatowe dla czytelników niepełnosprawnych. Zakres i formy prac różnią się w poszczególnych placówkach i są one uzależnione m.in. od wielkości danej placówki oraz potrzeb środowiska.

W województwie śląskim działa 16 filii szpitalnych. Dzięki temu osoby przebywające w szpitalach mają dostęp do literatury. W większości wymienionych poniżej placówek działalność bibliotekarzy nie ogranicza się jedynie do udostępniania książek i czasopism. Prowadzone są dla pacjentów warsztaty biblioterapeutyczne oraz dyskusje na temat literatury. Bibliotekarze podkreślają specyfikę pracy z osobami przebywającymi w szpitalu, konieczna jest tu bowiem większa niż zazwyczaj empatia i cierpliwość dla czytelnika. Podobny typ działalności prowadzony jest również w punktach bibliotecznych istniejących w domach pomocy społecznej oraz zakładach karnych.

W tabelach poniżej przedstawiono dane dotyczące liczby czytelników oraz wypożyczeń w filiach i punktach bibliotecznych istniejących w szpitalach, domach opieki oraz aresztach.

Tabela: Biblioteki szpitalne w województwie śląskim.

Biblioteki szpitalne			Liczba czytelników	Liczba wypożyczeń
1.	Bytom	F.18	328	1 903
2.		F.24	195	1 979
3.	Czeladź		142	2 115
4.	Dąbrowa Górnicza		120	4 936
5.	Jastrzębie-Zdrój		1 199	15 421
6.	Jaworzno		777	5 169
7.	Katowice	F.34	1 453	12 378
8.		F.38	1 853	9 057
9.	Orzesze		25	141
10.	Racibórz		285	6 477
11.	Rydułtowy		312	4 359
12.	Siemianowice Śląskie		255	2 920
13.	Tychy		976	20 446
14.	Ustroń	F.1	1 005	6 115
15.		F.2	698	3 993
16.	Wodzisław Śląski		250	2 147
SUMA			9 873	99 556

Tabela: Punkty biblioteczne prowadzone przez biblioteki publiczne województwa śląskiego przeznaczone dla specjalnych grup użytkowników.

Punkty biblioteczne przeznaczone dla specjalnych grup użytkowników		Liczba czytelników	Liczba wypożyczeń
1.	Punkt biblioteczny w Szpitalu Ogólnym w Bielsku-Białej	1 192	3 670
2.	Punkt biblioteczny w Szpitalu Wojewódzkim w Bielsku-Białej	339	3 660
3.	Punkt biblioteczny w Szpitalu Pediatrycznym w Bielsku-Białej	264	1 376
4.	Punkt biblioteczny w Subrejonowym Ośrodku Leczenia Psychiatrycznego w Bielsku-Białej	30	245
5.	Punkt biblioteczny w Diecezjalnym Ośrodku Wspierania Rodzin w Bielsku-Białej	43	142
6.	Punkt biblioteczny w Areszcie Śledczym w Bielsku-Białej	665	2 660
7.	Punkt biblioteczny w Domu Pomocy Społecznej „Kombatant” w Bytomiu	23	543
8.	Punkt biblioteczny w Szpitalu Powiatowym w Mikołowie	40	303
SUMA		2 596	12 599

Prowadzenie obsługi bibliotecznej osób niepełnosprawnych pociąga za sobą konieczność podjęcia działań w zakresie dostosowania architektonicznego obiektu oraz odpowiedniego jego wyposażenia, zgromadzenia zbiorów bibliotecznych uwzględniających możliwości percepcyjne niepełnosprawnych czytelników i zaopatrzenia biblioteki w nowoczesne technologie ułatwiające korzystanie z informacji. Ponadto wiąże się to z potrzebą opracowania oferty usług bibliotecznych, biorąc pod uwagę ograniczenia i możliwości wspomnianej grupy odbiorców, a także z przygotowaniem bibliotekarzy w zakresie ich obsługi. W województwie śląskim pod względem pracowników przeszkolonych do obsługi osób niepełnosprawnych przodują biblioteki w Będzinie, Dąbrowie Górniczej, Jastrzębiu-Zdroju, Sosnowcu i Zabrzu.

Dużego znaczenia w obsłudze czytelnika niepełnosprawnego nabierają nowe technologie, pozwalające przekonwertować, a następnie odczytać dowolny tekst w wersji elektronicznej. Biblioteki udostępniają swoim czytelnikom takie urządzenia jak: „Czytak” - służący do nagrywania i odtwarzania książki audio za pomocą karty CompactFlash, (np. Będzin, Dąbrowa Górnicza, Mysłowice, Rybnik), profesjonalne oprogramowanie ZOOM TEXT, syntezator mowy, lupy elektroniczne. Niestety, bardzo niewiele bibliotek posiada w placówkach stanowiska komputerowe przystosowane do obsługi osób niepełnosprawnych.

Większość bibliotek samorządowych województwa śląskiego posiada działy książki mówionej. Niektóre z bibliotek zaopatrzone są w publikacje elektroniczne, które cieszą się coraz większą popularnością. Zbiory takie posiadają biblioteki m.in. w Będzinie, Czechowicach-Dziedzicach, Gliwicach, Raciborzu, Tarnowskich Górach, Żywcu. Ponadto wychodząc naprzeciw oczekiwaniom czytelników specjalnych grup, biblioteki zaopatrują swoje zbiory w specjalne serie wydawnicze, takie jak „Duże litery” przeznaczone dla czytelników mających problemy ze wzrokiem, mianowicie osób starszych, z wadami wzroku oraz chorych.

Wiele bibliotek publicznych nawiązało współpracę z różnymi organizacjami i towarzystwami działającymi na potrzeby osób niepełnosprawnych, chorych czy uzależnionych. Współpraca ta pozwala im skuteczniej dotrzeć do osób potrzebujących wsparcia i również regularną współpracę pomocy oraz skuteczniej realizować program terapeutycznego oddziaływania książek. Wśród najczęściej spotykanych organizacji współpracujących z bibliotekami można wyróżnić: Caritas, MOPS, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Stowarzyszenie Rodziców Dzieci z Autyzmem, Stowarzyszenia „Opoka” i „Arteria”. Biblioteki współpracują również ze Stowarzyszeniem LARIX oraz oddziałami Polskiego Związku Niewidomych. Wiele bibliotek prowadzi również regularną współpracę z Uniwersytetami Trzeciego Wieku. Ciekawą współpracę z Centrum Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń w Krakowie nawiązała Gminna Biblioteka w Jeleśni, prowadząc spotkania z seniorami, którzy byli uczestnikami lub świadkami przesiedleń. Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Pilicy współpracuje ze Stowarzyszeniem Chorych z Przepukliną Oponowo-Rdzeniową i Wodogłowiem.

Inną bardzo ważną grupą użytkowników bibliotek są seniorzy. Korzystają z zasobów placówek bibliotecznych nie tylko pod kątem udostępniania zbiorów, lecz również uczestnicząc w specjalnie dla nich przygotowywanych zajęciach i warsztatach edukacyjnych. Szczególną popularnością cieszą się zajęcia komputerowe, pozwalające zdobyć lub podnieść kompetencje informatyczne oraz rozszerzyć umiejętność poruszania się w wirtualnym świecie.

Tabela: Przykładowe działania bibliotek województwa śląskiego na rzecz specjalnych grup odbiorców.

Biblioteka	Podjęte działanie na rzecz specjalnych grup użytkowników
Książnica Beskidzka w Bielsku-Białej	Akcja Zobacz siebie. Programowi temu towarzyszył konkurs Inny nie znaczy gorszy.
	Czytam więc jestem - konkurs czytelniczy dla osób niewidomych i niedowidzących
	DKK Literatura bez barier - literackie spotkania integracyjne, skupiające w przewadze osoby niewidome i niedowidzące.
MBP w Cieszynie	Każde dziecko to uśmiech dla świata - warsztaty biblioterapeutyczne dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem w stopniu lekkim i średnim.
	E-bankowość - kurs komputerowy dla seniorów.
MBP w Dąbrowie Górniczej	Kamishibai - teatrzyk ilustracji - spotkanie połączone z warsztatami tworzenia książek dotykowych dla dzieci ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Niedowidzących i Niewidomych im. Z. Książek-Bregułowej w Dąbrowie Górniczej.
	Poznaj swój kraj - spotkania edukacyjne połączone z prezentacją multimedialną dla uczniów zespołów szkół specjalnych w Dąbrowie Górniczej.
	Komputer dla młodych duchem - kurs komputerowy dla osób 50+.
	Senior na Topie - warsztaty i spotkania edukacyjne dla seniorów.
MBP w Gliwicach	Komputer bez barier wiekowych - warsztaty dla seniorów. II Rodzinny Piknik Seniora.
MBP w Jastrzębiu-Zdroju	Wakacyjna akademia - międzypokoleniowe warsztaty dla młodzieży i dorosłych - inicjatywa realizowana z myślą o osobach starszych i młodzieży.
MBP w Mysłowicach	Senior 60+ w sieci - kurs komputerowy dla seniorów.
	Spotkanie jasełkowe - dla seniorów Domu Dziennego Pobytu Złota Jesień w Mysłowicach.
	Andrzejki w Bibliotece - zajęcia biblioterapeutyczne oraz zabawa dla podopiecznych Stowarzyszenia Pomocy Niepełnosprawnym Skarbek oraz Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym Radość w Mysłowicach.
MBP w Katowicach	Bajka dla seniora - zajęcia dla osób starszych.
	W świecie niewidomych - lekcje biblioteczne.
MiPBP w Raciborzu	Projekt Uwierz w siebie - program aktywizacji społeczno-zawodowej dla osób niepełnosprawnych.
MBP w Rudzie Śląskiej	Całoroczne warsztaty dla seniorów i osób chorych prowadzone we współpracy ze Stowarzyszeniem Pro Ethica w Centrum Pomocy i Aktywności Osób Starszych w Rudzie Śląskiej.
PiMBP w Rybniku	Udział w pilotażowym projekcie Czytacz Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego - wolontariusze odwiedzali w domach osoby starsze, chore i niepełnosprawne czytając im na głos.
	Terapia Muzyką - cykl spotkań dla podopiecznych środowiskowego Domu Pomocy Społecznej Oligos oraz Miejskiego Domu Pomocy Społecznej w Rybniku.
MBP w Sosnowcu	Rozkosze łamania głowy - turnieje krzyżówkowe dla seniorów.
	Internetowe Vademecum Seniora - indywidualne zajęcia komputerowe dla seniorów.
MBP w Zabrzu	Czytelnia Sztuki - spotkania dla osób niewidomych i niedowidzących.
GBP w Lelowie	Dlaczego warto być asertywnym - warsztat dla seniorów.
MBP w Czechowicach Dziedzicach	Kolorowe spotkania czwartkowe - spotkania dla dzieci niepełnosprawnych.
Biblioteka Śląska w Katowicach	Cykl zajęć prowadzonych w Areszcie Śledczym w Katowicach.
	Iłła w kwitnącej krainie poezjoterapii - cykl warsztatów omawiających twórczość K. Iłłakowiczówny dla seniorów i uczestników warsztatów terapii zajęciowej.
	Konwersatorium Biblioteki Śląskiej - cykl zajęć komputerowych i edukacyjno-artystycznych dla seniorów.
MBP w Tychach	Projekt Biblioteka Aktywnego Seniora.

Dział Integracyjno-Biblioterapeutyczny Biblioteki Śląskiej pracuje na rzecz integracji oraz wyrównywania szans w dostępie do informacji i kultury osób niepełnosprawnych oraz grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, prowadząc szereg działań o charakterze edukacyjnym, artystycznym i biblioterapeutycznym. W tym celu nawiązano współpracę z warsztatami terapii zajęciowej, domami pomocy społecznej, specjalnymi ośrodkami szkolno-wychowawczymi, szkołami z oddziałami integracyjnymi, szkołami podstawowymi. Od marca 2012 roku Biblioteka współpracuje z Aresztem Śledczym w Katowicach, prowadząc dla osadzonych zajęcia w ramach Dyskusyjnego Klubu Książki, warsztaty biblioterapeutyczne oraz cykl prelekcji „Spotkania ze Sztuką”.

Dział Integracyjno-Biblioterapeutyczny był inicjatorem powstania ogólnopolskiej bazy prezentacji multimedialnych zaopatrzonych w audiodeskrypcję na stronie internetowej Biblioteki Śląskiej. Baza jest efektem warsztatów szkoleniowych dla bibliotekarzy z województwa śląskiego z zakresu tworzenia audiodeskrypcji w ramach projektu Zilustruj mi słowem świat dofinansowanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Baza pozwala instytucjom zajmującym się upowszechnianiem kultury na organizację spotkań także dla niewidomych i słabowidzących, a tym samym poszerzenie oferty kulturalnej skierowanej do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Od wielu lat agenda współpracuje ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Słabowidzących i Niewidomych im. Zofii Książek-Bregułowej w Dąbrowie Górniczej, organizując corocznie Konkurs Książki Mówionej dla podopiecznych Ośrodka. W 2013 roku miała miejsce piąta edycja konkursu. Wieloletnia współpraca z Zespołem Szkół Specjalnych nr 6 w Katowicach polega m.in. na promowaniu działalności artystycznej uczniów poprzez organizowanie corocznych wystaw prac plastycznych w Małej Galerii Biblioteki Śląskiej. Uczniowie tej szkoły brali udział w inauguracji Tygodnia Bibliotek, sadząc 20 róż przed budynkiem Biblioteki Śląskiej, symbolizujących 20-letnią współpracę z naszą instytucją. Pracownicy działu prowadzą również warsztaty biblioterapeutyczne dla dzieci ze szkół i świetlic środowiskowych.