Biblioteka Śląska > Sprawozdania > 2014 > 2. Sieć biblioteczna i organizacja bibliotek

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI BIBLIOTEK PUBLICZNYCH
WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W 2014 R.

2.1. Stan sieci, struktura i organizacja bibliotek

Na koniec 2014 r. sieć bibliotek województwa śląskiego składała się ze 169 bibliotek macierzystych oraz 632 filii bibliotecznych; łącznie funkcjonowało 801 placówek (podobnie jak w roku 2013).

Liczba bibliotek w podziale administracyjnym nie zmieniła się i przedstawiała się następująco:

• 1 biblioteka wojewódzka,

• 1 biblioteka powiatowa, której organizatorem jest wyłącznie samorząd powiatu,

• 19 bibliotek w miastach na prawach powiatu,

• 30 bibliotek gmin miejskich,

• 22 biblioteki gmin miejsko-wiejskich,

• 96 bibliotek gmin wiejskich.

Status formalno-prawny bibliotek przedstawiał się następująco:

• 150 bibliotek posiadało status instytucji kultury i było wpisanych do rejestru instytucji kultury;

• 18 bibliotek funkcjonowało w strukturach organizacyjnych innych instytucji kultury, z czego:

• 17 bibliotek połączono przed wielu laty z innymi instytucjami kultury. Były to placówki biblioteczne w gminach: Bieruń (Bieruński Ośrodek Kultury), Bobrowniki (GOK), Boronów (GOK), Dąbrowa Zielona (GOK), Istebna (Gminny Ośrodek Kultury, Promocji, Informacji Turystycznej i Biblioteka Publiczna w Istebnej), Knurów (Centrum Kultury), Koniecpol (Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji), Koziegłowy (Miejsko-Gminny Ośrodek Promocji Kultury), Miedźno (GOK), Mykanów (GOK), Ożarowice (Biblioteka i Ośrodek Kultury), Rędziny (GOK), Szczyrk (Miejski Ośrodek Kultury, Promocji i Informacji), Toszek (Centrum Kultury „Zamek w Toszku”), Tworóg (GOK), Węgierska Górka (Ośrodek Promocji Gminy), Wręczyca Wielka (GOK).

• 1 biblioteka – Biblioteka Miejska w Imielinie do dnia 30 czerwca 2014 roku działała w strukturze organizacyjnej Urzędu Miasta. Jednakże z dniem 1 lipca 2014 r. uchwałą Rady Miasta Imielin nr XXXVII/247/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. powołano samorządową instytucję kultury pod nazwą Miejskie Centrum Kultury, które tworzą: Biblioteka Miejska i Dom Kultury „Sokolnia”.

• 1 biblioteka działała w strukturach Urzędu Gminy (Włodowice).

W roku 2014 uchwałę intencyjną w sprawie połączenia biblioteki z inną instytucją kultury podjęto w jednej gminie.

Rada Gminy Przystajń podjęła w dniu 13 listopada 2014 r. Uchwałę Nr XL.296.2014 w sprawie zamiaru połączenia samorządowych instytucji kultury: Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji w Przystajni oraz Gminnej Biblioteki Publicznej w Przystajni w jedną instytucję kultury o nazwie: Ośrodek Kultury i Biblioteka Gminy Przystajń. 24 listopada 2014 r. Bibliotece Śląskiej w Katowicach doręczone zostało pismo Wójta Gminy Przystajń z dnia 18 listopada 2014 r., w którego treści zwrócono się z prośbą o wydanie przez Bibliotekę Śląską opinii w sprawie zamiaru połączenia powyższych instytucji kultury. Biorąc pod uwagę treść Uchwały Rady Gminy oraz aktualny stan i ocenę merytoryczną Gminnej Biblioteki Publicznej w Przystajni, Biblioteka Śląska w Katowicach negatywnie zaopiniowała przedmiotową Uchwałę Rady Gminy (już w roku 2015).

W 2014 roku szereg bibliotek dokonało zmian i nowelizacji dokumentów. Jak wynikało ze sprawozdań, zmiany dotyczyły:

• statutów (Będzin, Miasteczko Śląskie, Katowice MBP, Ruda Śląska, Strumień, Godów, Goleszów, Kozy, Zbrosławice)

• procedur kontroli zarządczej (Bytom, Gliwice MBP, Jaworzno, Katowice MBP, Zabrze, Blachownia)

• regulaminów pracy (Będzin, Czeladź, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice MBP, Rybnik, Siewierz, Tychy, Żory, Krupski Młyn, Mierzęcice)

• regulaminów organizacyjnych (Będzin, Cieszyn, Częstochowa, Gliwice MBP, Pyskowice, Katowice MBP, Siemianowice Śląskie, Goleszów, Hażlach, Kozy, Krupski Młyn)

• regulaminów wynagradzania (Cieszyn, Gliwice MBP, Pszczyna, Rybnik, Tychy, Jeleśnia, Kozy, Krupski Młyn, Mierzęcice, Wyry)

• regulaminów ZFŚS (Bielsko-Biała, Dąbrowa Górnicza, Gliwice MBP, Mikołów, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy, Zabrze)

• instrukcji kancelaryjnej (Bytom, Czeladź, Częstochowa, Jaworzno)

• inwentaryzacyjnej/kontroli zbiorów (Jaworzno, Świętochłowice, Siewierz, Mierzęcice, Pilchowice, Ślemień)

• instrukcji bezpieczeństwa pożarowego (Częstochowa, Mikołów)

• procedur związanych z polityką bezpieczeństwa informacji, danych osobowych (Bielsko-Biała, Bytom, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice MBP, Wisła, Jaworzno, Lubliniec, Świętochłowice, Tarnowskie Góry, Zawiercie, Czechowice-Dziedzice, Gierałtowice, Godów, Gorzyce, Jejkowice, Konopiska, Kozy, Kroczyce, Łodygowice, Mszana, Opatów, Pilchowice, Świnna, Ożarowice, Zebrzydowice)

• procedur związanych z polityką finansową (Będzin, Bielsko-Biała, Cieszyn, Czeladź, Gliwice MBP, Łaziska Górne, Pyskowice, Jaworzno, Katowice MBP, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Racibórz, Tychy, Czechowice-Dziedzice, Strumień, Hażlach, Porąbka, Ślemień, Ożarowice, Wilkowice)

• regulaminów udostępniania i korzystania z usług (Bytom, Bielsko-Biała, Gliwice MBP, Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mikołów, Racibórz, Siewierz, Sosnowiec, Tychy, Ustroń, Zabrze, Jejkowice, Miedźna, Świerklany).

2.2. Zmiany w sieci bibliotecznej

W 2014 roku utworzono niżej wymienione filie, punkty biblioteczne bądź wewnętrzne komórki organizacyjne:

Filie:

• Miejska Biblioteka Publiczna w Orzeszu reaktywowała działalność Filii bibliotecznej w Zazdrości. Zwiększono powierzchnię lokalu i wznowiono pracę od października roku sprawozdawczego.

• Miejska Biblioteka Publiczna w Rudzie Śląskiej przeniosła dotychczasową Filię nr 14 zlokalizowaną przy ul. Zielińskiego 8 do odremontowanego budynku przy ul. kard. A. Hlonda 29. Nowo utworzone „Centrum Inicjatyw Społecznych Stary Orzegów”, będące integralną częścią MBP, wyposażone zostało w nowe regały, lady biblioteczne, stoły, krzesła. Salę medialną dodatkowo wyposażono w projektor, ekran i sprzęt audiowizualny. Pod kątem wystawienniczym uruchomiono również galerię.

Punkty:

• Filia nr 30 w Łabędach będąca w sieci MBP w Gliwicach otrzymała lokal przy ul. Partyzantów 25 w budynku Centrum Sportowo-Kulturalnego „Łabędź”, w którym uruchomiono punkt biblioteczny „Łabędź”. Dodatkowa wypożyczalnia dla dorosłych i dla dzieci czynna jest od 1 kwietnia 2014 r. W związku z tym Rada Miasta przyjęła uchwałę intencyjną związaną ze zmianą lokalizacji Filii nr 30. Punkt Biblioteczny działać będzie do czasu wprowadzenia stosownych zmian adresowych w statucie MBP.

Nowe komórki organizacyjne:

• W marcu 2014 r. decyzją władz miasta Miejskiej Bibliotece Publicznej w Czeladzi została powierzona funkcja operatora Galerii Sztuki Współczesnej Elektrownia, nowego obiektu zrewitalizowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO Województwa Śląskiego na lata 2007–2013.

2.3. Nagrody i wyróżnienia

W roku 2014 biblioteki zostały uhonorowane wieloma wyróżnieniami i nagrodami.

Wśród nich znalazły się m.in.:

• We wrześniu 2014 r. Miejska Biblioteka Publiczna w Czeladzi została nagrodzona Pierścieniem Saturna – honorową nagrodą Burmistrza Miasta – za całokształt działań na rzecz Uniwersytetu Trzeciego Wieku (z okazji 5 rocznicy jego działalności).

• Miejska Biblioteka Publiczna w Dąbrowie Górniczej otrzymała nagrodę główną Fundacji Dzieci Niczyje i Fundacji Orange w konkursie na organizację najciekawszego pikniku „Sieciaki na wakacjach 2014”.

• Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich wyróżniło Miejską Bibliotekę Publiczną w Jastrzębiu-Zdroju za udział w konkursie „Mistrz Promocji Czytelnictwa”.

• Miejska Biblioteka Publiczna w Jaworznie otrzymała nagrodę (w postaci grantu) za udział w projekcie „Wizyta za jeden uśmiech. Przyjdź, zobacz, działaj”, zorganizowanym przez SBP i Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. Biblioteka w Jaworznie została również wyróżniona nagrodą za wspieranie osób niepełnosprawnych z okazji XIV Dni Godności Osób Niepełnosprawnych.

• Fundacja Orange i Fundacja Dzieci Niczyje wyróżniła Miejską Bibliotekę Publiczną w Katowicach nagrodą dla zwycięzców konkursu „Sieciaki na wakacjach 2014”, przyznaną za zorganizowanie pikniku w Ogrodzie Kulturalno-Edukacyjnym mieszczącym się przy Filii nr 14.

• Miejska Biblioteka Publiczna w Piekarach Śląskich otrzymała Złotą Odznakę Honorową Polskiego Związku Filatelistów w uznaniu zasług dla polskiej filatelistyki.

• Miejska Biblioteka Publiczna w Sławkowie zajęła I miejsce w konkursie „Dzieci buszują w bibliotece” organizowanym przez Fundację Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego. W konkursie „Strefa eksperymentu” zorganizowanym przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego MBP zajęła II miejsce. Biblioteka była także laureatem w konkursie na najlepszą historię spotkań w ramach realizacji projektu „O finansach … w bibliotece” organizowanego przez FRSI. W tym przedsięwzięciu sławkowska biblioteka zajęła miejsce trzecie.

• Miejska Biblioteka Publiczna w Sosnowcu została wyróżniona w VI edycji Ogólnopolskiego Konkursu „Mistrz Promocji Czytelnictwa” organizowanego przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich w ramach działań Komitetu Porozumiewawczego Bibliotekarzy, Księgarzy i Wydawców.

• Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Raciborzu otrzymała wyróżnienie w konkursie Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w ramach obchodów Tygodnia Bibliotek 2014, za wydarzenie „Herbatka na Zielonym Wzgórzu”. Do raciborskiej biblioteki trafiły także podziękowania za zorganizowanie obchodów Dnia Telefonów Zaufania dla Dzieci 2014 przekazane przez Fundację Dzieci Niczyje.

• Miejska Biblioteka Publiczna w Zabrzu dwukrotnie otrzymała II nagrodę (pieniężną) za projekty zgłoszone do konkursu „Strefa Eksperymentu” organizowanego przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego dla czestników sieci LABIB.

• Miejska Biblioteka Publiczna w Żorach otrzymała nagrodę w postaci bezpłatnego spotkania autorskiego z Pawłem Beręsewiczem w dowód uznania za działalność Klubu Czytających Rodzin „Czytalińscy”. Nagrodę przyznała Fundacja ABCXXI.

• Miejska Biblioteka Publiczna w Czechowicach-Dziedzicach zajęła IX miejsce w Polsce w Rankingu „Rzeczpospolitej” i Instytutu Książki na najlepszą bibliotekę publiczną. MBP zdobyła pierwszą nagrodę w konkursie „Dzieci i rodzice w bibliotece” organizowanym w ramach Programu Rozwoju Bibliotek we współpracy z Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. Zorganizowane przez MBP zabawy literacko-plastyczne „Zabawy ślimaka” zostały ocenione jako najlepsze w Polsce.

• Gminnej Bibliotece Publicznej w Suszcu przyznano Złotą Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego. Wyróżnienie przyznał Sejmik Województwa Śląskiego.

• Gminna Biblioteka Publiczna w Świerklańcu otrzymała w roku sprawozdawczym dwa wyróżnienia. Pierwsze w konkursie „Dzieci buszują w bibliotece” organizowanym przez Fundację im. Jana Amosa Komeńskiego, drugie za realizację programu Polska Cyfrowa Równych Szans i wsparcie Latarników Polski Cyfrowej.

Nagrody i wyróżnienia w konkursie organizowanym przez Fundację ABCXXI na najlepiej prowadzoną kampanię „Cała Polska czyta dzieciom” w roku szkolnym 2013/2014 otrzymały m.in. biblioteki w Dąbrowie Górniczej, Jastrzębiu-Zdroju, Jaworznie, Tychach i Żorach.

Wiele śląskich bibliotek otrzymało w roku 2014 dyplomy i podziękowania od Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego za włączenie się do akcji „Narodowe czytanie: Henryk Sienkiewicz”.

Nagrody dla dyrektorów i pracowników

• Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznał dwóm pracownikom Książnicy Beskidzkiej w Bielsku-Białej Odznaki Honorowe „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.

• Złote Medale za Długoletnią Służbę przyznawane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej trafiły do rąk kolejnych dwóch pracowników Książnicy Beskidzkiej w Bielsku-Białej.

• Pracownica MBP w Gliwicach przygotowała projekt imprezy czytelniczej i wzięła udział w konkursie ogłoszonym przez Instytut Książki i Wydawnictwo EMG. Bibliotekarkę wyróżniono nagrodą w formie bezpłatnego uczestnictwa w Akademii Kultury – Biblioteczne Inicjatywy, Biblioteczne Aktywności (w skrócie BIBA).

• Medal Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich „W dowód uznania” za zasługi na rzecz bibliotekarstwa polskiego, czytelnictwa oraz SBP otrzymały 2 osoby z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Jastrzębiu-Zdroju.

• Odznakę Honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” nadaną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego otrzymała Pani Dyrektor Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łaziskach Górnych.

• Odznaczenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Zasłużony dla Kultury Polskiej” otrzymały 3 pracownice Miejskiej Biblioteki Publicznej w Orzeszu.

• Złotą Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego przyznaną przez Sejmik Województwa Śląskiego otrzymała Pani Dyrektor Miejsko-Powiatowej Biblioteki Publicznej w Pszczynie.

• Kierownik Filii nr 17 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sosnowcu została laureatką Nagrody Śląskiego Środowiska Bibliotekarskiego im. Józefa Lompy w uznaniu jej osiągnięć w promowaniu czytelnictwa oraz realizowaniu w pracy bibliotecznej projektów autorskich.

• Dyrektor Biblioteki Publicznej Miasta Rydułtowy otrzymała Srebrną Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego.

• Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wojkowicach została uhonorowana odznaczeniem MKiDN „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.

• Odznaczenie „Zasłużony dla Kultury Polskiej” otrzymała również Pani Dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Godowie.

• Dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Kroczycach została uhonorowana Srebrną Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego.

• Dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Pawłowicach otrzymała Złotą Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego.

Nagrody i wyróżnienia otrzymało także wielu innych pracowników bibliotek. Były to dowody uznania przyznawane przez starostów, burmistrzów i wójtów oraz wyróżnienia ze strony towarzystw, stowarzyszeń i organizacji społecznych.

2.4. Stan i działalność bibliotek powiatowych

Liczba bibliotek powiatowych w województwie śląskim pełniących zadania ponadlokalne pozostała niezmienna w 2014 r. i było ich 16. Jak w latach poprzednich, biblioteki powiatowej nie powołał powiat bieruńsko-lędziński, dlatego tamtejsze biblioteki pozostają pod opieką merytoryczną Biblioteki Śląskiej w Katowicach.

W 2014 r. Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. S. Żeromskiego w Będzinie uchwaliła nowy statut regulujący realizację zadań biblioteki powiatowej. W zakresie działań instytucji wymieniono zadania zapewniające obsługę biblioteczną mieszkańców miasta i powiatu, rozwijanie potrzeb czytelniczych i informacyjnych, upowszechnianie wiedzy, nauki oraz kultury. Istotnym zapisem jest konieczność opieki nad sprawnym funkcjonowaniem sieci bibliotecznej i systemu informacyjnego na terenie miasta i powiatu.

Statut Książnicy Beskidzkiej w Bielsku-Białej pozwala na zawieranie porozumień z innymi bibliotekami w sprawie prowadzenia obsługi bibliotecznej bibliotek powiatu bielskiego.

Z kolei statut Biblioteki Miejskiej w Cieszynie zawiera zadania ponadlokalne określające konieczność zapewnienia pomocy przy gromadzeniu, opracowaniu, selekcji i kontroli księgozbiorów oraz komputeryzacji.

Statut Biblioteki Publicznej im. dr W. Biegańskiego w Częstochowie nie reguluje zapisu o działalności ponadlokalnej. Kwestia ta jest realizowana poprzez umowy zawarte pomiędzy samorządem częstochowskim a starostwem powiatowym, które co roku są odnawiane.

Powiatowa Biblioteka Publiczna w Gliwicach to instytucja kultury, której organizatorem jest Powiat Gliwicki. Statut określający działania merytoryczne nad bibliotekami publicznymi w powiecie oraz udzielanie pomocy instrukcyjno-szkoleniowej powstał w 2011 r. mocą Uchwały Rady Powiatu Gliwickiego. Od 2014 r. Powiatowa Biblioteka Publiczna posiada nowy lokal w Zespole Szkół w Pyskowicach.

W przypadku Biblioteki Publicznej Gminy Kłobuck im. J. Długosza nie stworzono odrębnego dokumentu regulującego zadania biblioteki powiatowej o charakterze ponadlokalnym. Zadania te jednak pełni na podstawie porozumień pomiędzy samorządami.

Z kolei statut Miejsko-Powiatowej Biblioteki Publicznej im. J. Lompy w Lublińcu zawiera zapis o zaspokajaniu potrzeb czytelniczych i informacyjnych mieszkańców miasta oraz powiatu, a także dbaniu o sprawne funkcjonowanie sieci bibliotecznej oraz systemu informacyjnego.

Zadania ponadlokalne Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łaziskach Górnych zostały określone w statucie Instytucji i aktualizowane w 2014 r. Na mocy tego dokumentu biblioteki powiatu mikołowskiego zostały objęte pomocą instrukcyjno-metodyczną oraz szkoleniową ze strony biblioteki powiatowej.

Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Myszkowie realizuje zadania biblioteki powiatowej na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Powiatem Myszkowskim a Gminą Myszków. Określa się w nim udzielanie bibliotekom gminnym pomocy instrukcyjno-metodycznej oraz szkoleniowej.

Biblioteki powiatu pszczyńskiego są objęte opieką i nadzorem merytorycznym przez Miejsko-Gminną Bibliotekę Publiczną w Pszczynie na podstawie statutu oraz porozumienia Zarządu Powiatu Pszczyńskiego zawartego pomiędzy Powiatem Pszczyńskim a Gminą Pszczyna. Dokumenty te dokładnie określają teren działania instruktażowego Biblioteki, jej zadania oraz warunki finansowania.

Statut Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej im. R. Kincla w Raciborzu, nadany w 2013 r., wskazuje na teren opieki merytorycznej, czyli miasto Racibórz oraz pozostałe gminy powiatu. Osobny zapis dokładnie precyzuje biblioteki wchodzące w zasięg nadzoru merytorycznego.

W przypadku Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. K. Prusa w Rybniku istnieją jedynie postanowienia ogólne określające teren działań opieki merytorycznej, jakim jest miasto Rybnik oraz powiat rybnicki. Statut powierza także tym samym Miejskiej Bibliotece Publicznej zadania powiatowej biblioteki publicznej.

Zadania biblioteki powiatowej w powiecie tarnogórskim wypełnia Miejska Biblioteka Publiczna im. B. Lubosza w Tarnowskich Górach. W swoim statucie zamieściła ogólne zapisy o pełnieniu opieki merytorycznej nad bibliotekami powiatu na mocy porozumienia pomiędzy Gminą Tarnowskie Góry a Powiatem Tarnogórskim.

W ustalonym w 2013 r. statucie Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Wodzisławiu Śląskim oraz w porozumieniu zawarto zapisy określające teren działania Biblioteki w ramach zadań ponadlokalnych. Opieką merytoryczną objęto miasto Wodzisław Śląski oraz powiat wodzisławski, a wskazane zadania obejmują nadzór merytoryczny, udzielanie pomocy metodycznej, organizowanie szkoleń i doskonalenia zawodowego na rzecz bibliotek publicznych w powiecie wodzisławskim.

W statucie Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Zawierciu wskazuje się na teren jej działalności (gmina Zawiercie i powiat zawierciański), który ma zapewnianą opiekę i nadzór merytoryczny.

Żywiecka Biblioteka Samorządowa w swoim statucie zaznacza, że jest główną biblioteką publiczną miasta i powiatu żywieckiego. W zakresie zadań zobowiązuje się do sprawowania nadzoru merytorycznego nad prawidłowym funkcjonowaniem bibliotek na terenie powiatu oraz udzielania pomocy instrukcyjno-metodycznej i szkoleniowej.

Reasumując powyższy materiał należy potwierdzić zgodność treści zapisów o działalności ponadlokalnej statutów bibliotek z Ustawą o bibliotekach. W dokumentach wskazuje się dokładny teren obejmowany pomocą instruktorską i szkoleniową oraz podkreśla pracę na rzecz promocji czytelnictwa.

Zakres prac instrukcyjno-metodycznych i szkoleniowych bibliotek powiatowych jest uwarunkowany sytuacją finansową placówek. Szczegółowo zależy także od przyznanego przez organizatora budżetu, kadry bibliotekarskiej opiekującej się podległymi bibliotekami, stosowanymi metodami pracy, sytuacji organizacyjnej instruktorów oraz innych zobowiązań.

Poniższa tabela przedstawia poziom finansowania bibliotek powiatowych przez starostwa w 2014 r. i 2015 r. oraz liczbę bibliotek objętych opieką merytoryczną.

Lp.	Nazwa biblioteki	Wysokość środków przekazywanych przez starostwo		Liczba bibliotek i filii pod opieką bibliotek (bez własnej sieci) w 2014 r.
		2014 Wykonane	Plan 2015
1.	Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Stefana Żeromskiego w Będzinie	130.000	90.000	28
2.	Książnica Beskidzka w Bielsku-Białej	150.000	150.000	38
3.	Biblioteka Miejska w Cieszynie	132.000	135.200	28
4.	Biblioteka Publiczna im. dr. Władysława Biegańskiego w Częstochowie	45.000	45.000	42
5.	Powiatowa Biblioteka Publiczna w Gliwicach	218.020	235.400	22
6.	Biblioteka Publiczna Gminy Kłobuck im. Jana Długosza	35.000	35.000	18
7.	Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Józefa Lompy w Lublińcu	160.000	160.000	24
8.	Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Łaziskach Górnych (dla pow. mikołowskiego)	50.000	50.000	18
9.	Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Myszkowie	65.000	62.000	10
10.	Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna w Pszczynie	95.000	95.000	17
11.	Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Ryszarda Kincla w Raciborzu	55.000	63.000	23
12.	Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Konstantego Prusa w Rybniku	147.360	153.500	20
13.	Miejska Biblioteka Publiczna im. Bolesława Lubosza w Tarnowskich Górach	119.251	120.920	24
14.	Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wodzisławiu Śląskim	138.400	138.400	26
15.	Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Zawierciu	51.900	51.900	29
16.	Żywiecka Biblioteka Samorządowa w Żywcu	80.000	80.000	40

Analizując niniejsze dane stwierdza się, że wysokość przekazywanych środków finansowych przez starostwa dla bibliotek powiatowych na działalność ponadlokalną nie jest dostateczna. Tylko w pięciu powiatach na rok 2015 planowany jest wzrost przekazywanej kwoty, w dziewięciu powiatach środki będą wynosić tyle samo, co w ubiegłym roku. Niestety w dwóch powiatach przekazane fundusze będą niższe niż poprzednio.

Najniższy poziom finansowania przez samorząd biblioteki powiatowej w odniesieniu do jej sieci bibliotek gminnych występuje w przypadku Biblioteki Publicznej im. dr. Władysława Biegańskiego w Częstochowie. Niskie środki finansowe otrzymują także biblioteki powiatowe w Zawierciu oraz Kłobucku. Najwyższą wysokość środków władze samorządowe przekazują na działanie Powiatowej Biblioteki Publicznej w Gliwicach.

Pozytywne przykłady współpracy z władzą samorządową można obserwować w przypadku Książnicy Beskidzkiej w Bielsku-Białej oraz Biblioteki Miejskiej w Cieszynie. Starostwa przekazują środki finansowe na dodatkowe działania kulturalne, np. nagrody w corocznych konkursach na najlepszą bibliotekę oraz bibliotekarza w regionie czy festiwale czytelnicze.

Wielkość środków budżetowych oraz zadania obejmowane dotacjami są określane każdego roku w aneksowanych porozumieniach.

Zainteresowanie starostw problemami biblioteki powiatowej i bibliotek w powiecie najczęściej przejawiało się w kontroli sprawozdań bibliotek oraz wydatków z dotacji. Dyrektorzy placówek zapraszani byli także na posiedzenia Komisji Kultury lub Zarządu Powiatu, aby przedstawić analizę działalności ich instytucji oraz wykaz kosztów finansowych poniesionych podczas realizacji zadań ponadlokalnych.

Działania instrukcyjno-metodyczne – poziom powiatowy i wojewódzki

Działania instrukcyjno-metodyczne bibliotek powiatowych w 2014 r.,ich metody i formy pracy realizowane były podobnie, jak w latach poprzednich.

Z analizowanych 16 bibliotek posiadających zadania ponadlokalne, aż dwie nie posiadają pracownika na stanowisku instruktora. Są to Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Łaziskach Górnych i Biblioteka Publiczna Gminy Kłobuck, których dyrektorzy samodzielnie zajmują się koordynowaniem sieci placówek bibliotecznych w ich powiatach. W pozostałych 14 bibliotekach zatrudniano do trzech instruktorów, na cały lub pół etatu, jak w przypadku Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rybniku.

W 2014 roku, instruktorzy powiatowi zrealizowali od 8 do 127 wyjazdów instruktażowych w celu zapewnienia bibliotekarzom bezpośredniej pomocy w kwestiach związanych z komputeryzacją bibliotek, prowadzeniem dokumentacji bibliotecznej i wprowadzeniem nowych modułów systemu bibliotecznego. Brali udział w pracach przygotowawczych i przeprowadzeniu selekcji zbiorów oraz sporządzaniu dokumentacji poskontrowej.

Wyjazdy do bibliotek gminnych wiązały się również z obchodami ich uroczystości i jubileuszy. Instruktorzy uczestniczyli w pracach komisji konkursowych i organizacyjnych ogólnopolskich wydarzeń integrujących środowisko bibliotekarzy i czytelników. Na te okoliczności przekazali materiały promocyjne, informacyjne oraz publikacje.

Instruktorzy bibliotek powiatowych służyli także pomocą w przygotowaniu wniosków o pozyskanie dodatkowych środków na zakup książek i sprawozdawczości z działalności placówek sporządzanej do Głównego Urzędu Statystycznego. Większość udzielanych porad podległym bibliotekom dotyczyło aktualnych przepisów prawnych istotnych w funkcjonowaniu instytucji i spraw kadrowych.

Inną grupą realizacji zadań ponadlokalnych przez biblioteki powiatowe były szkolenia, seminaria, narady z pracownikami instytucji gminnych. W 2014 roku zrealizowano następujące przykładowe obszary tematyczne:

• wykorzystanie kodów QR w projekcie Wirtualna Biblioteka. Skanuj i czytaj (Będzin),

• nowoczesne rozwiązania architektoniczne w ramach X Forum Bibliotekarzy Samorządowych Powiatu Będzińskiego „Biblioteka otwarta na zmiany” (Będzin),

• zamieszczanie informacji na stronie internetowej oraz tworzenie blogów (Będzin, Zawiercie),

• terapeutyczna rola czytelnictwa i popularyzacja rodzinnego czytania (Cieszyn, Książnica Beskidzka, Gliwice),

• wewnętrzna polityka antymobbingowa (Częstochowa),

• katalogowanie zbiorów bibliotecznych w systemie SOWA2, format MARC21 (Książnica Beskidzka, Myszków, Tarnowskie Góry, Wodzisław Śląski, Zawiercie),

• komputerowa rejestracja zbiorów w Libra 2000 (Żywiec)

• O wolne słowo. Wydawnictwa niezależne w walce z cenzurą PRL (Pszczyna),

• ochrona i właściwe przechowywanie zbiorów bibliotecznych (Pszczyna),

• zasady BHP i postępowanie w razie wypadku w tym udzielenia pomocy przedlekarskiej przeprowadzone w formie instruktażu (Racibórz),

• partnerstwo lokalne – idea, korzyści, charakterystyka trójsektorowości (Wodzisław Śląski),

• tworzenie prezentacji multimedialnych w Prezi i programie Movie Maker (Zawiercie).

Niektóre biblioteki powiatowe były także organizatorami konferencji naukowych, które kierowały do szerszego grona uczestników, niż bibliotekarze z podopiecznego terenu. Tematami były:

• problematyka działalności informacyjnej realizowana podczas konferencji „Dni Społeczeństwa Informacyjnego” (Książnica Beskidzka)

• rozwój kultury i literatury na Śląsku podczas VI Powiatowej Konferencji Regionalnej dla bibliotekarzy, nauczycieli i regionalistów „Wkład duchowieństwa w rozwój kultury i literatury na Śląsku” (Gliwice),

• „Czarne na białym – to oczywiste, że warto czytać” w ramach Roku Czytelnika 2014 (Gliwice).

Seminarium wyjazdowe zorganizowane przez Książnicę Beskidzką w Bielsku-Białej było okazją do wymiany doświadczeń, poznania pracy innych książnic oraz regionu i wzmocnienia współpracy z biblioteką w Karwinie. Biblioteka w Będzinie zaproponowała z kolei swoim pracownikom wyjazd studyjny do bibliotek naukowych w Katowicach (CINIBA) oraz we Wrocławiu.

Biblioteki powiatowe w 2014 r. proponowały podległym bibliotekom udział w organizowaniu wspólnych przedsięwzięć czytelniczych i promocyjnych. Dużą popularnością cieszyła się ogólnopolska akcja czytelnicza Narodowe Czytanie Trylogii H. Sienkiewicza. Inne wybrane przykłady to:

• X Forum Bibliotekarzy Samorządowych Powiatu Będzińskiego „Biblioteka otwarta na zmiany” (Będzin),

• konkurs Najlepsza biblioteka w powiecie bielskim – finansowany przez Starostę Bielskiego, Książnicę Beskidzką i Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich Oddział Bielsko-Biała,

• konkursy czytelnicze Bibliomaniak 2014, Bajki, które leczą (Cieszyn),

• II Powiatowa Noc z Andersenem, rajd rowerowy i plenerowa impreza czytelnicza, Balik przebierańców (Cieszyn),

• społeczna akcja Wspieraj kulturę, książki na wagę złota (Kłobuck),

• Konkurs Wiedzy Regionalnej Śląsk moja mała ojczyzna, filozoficznej Fortuna audaces iuvat (Łaziska Górne),

• spotkania autorskie ze Sławomirem Koprem, Alojzym Lysko, Kazimierą Szczuką (Pszczyna).

Biblioteki powiatowe wspierały także procesy komputeryzacji bibliotek. Pomagały w rozwiązywaniu bieżących problemów związanych z obsługą stosowanych systemów lub nowych modułów. Zapewniły pomoc we wdrażaniu i obsłudze nowych systemów, instalacji darmowych i przydatnych oprogramowań oraz aplikacji wykorzystywanych w działach finansowych bibliotek (Będzin, Cieszyn, Żywiec). Konsultacje instruktorów coraz częściej dotyczyły również stosowania nowych technologii przez biblioteki (Będzin).